Lãnh Thổ Lãnh Hải Việt-Nam: 20250226 CDTL Chuyện Đi Rước Giặc 21 Aug 1961 Đối Thoại Giửa Chu Ân Lai Và Ung Văn Khiêm

20250226 CDTL Chuyện Đi Rước Giặc 21 Aug 1961 Đối Thoại Giửa Chu Ân Lai Và Ung Văn Khiêm

https://digitalarchive.wilsoncenter.org/people

https://digitalarchive.wilsoncenter.org/people/ho-chi-minh-ho-chi-minh

https://digitalarchive.wilsoncenter.org/search?search_api_fulltext=&items_per_page=100&sort_bef_combine=created_DESC&f%5B0%5D=people%3A81503&fo%5B0%5D=81503

https://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/101105/download

https://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/176892

August 21, 1961

Record of Conversation between Premier Zhou Enlai and Comrade Foreign Minister Ung Van Khiem

This document was made possible with support from Henry Luce Foundation

Return after Reading

Top Secret Document 559

Foreign Ministry File

Ngày 21 tháng 8 năm 1961

Biên bản cuộc hội đàm giữa Thủ tướng Chu Ân Lai và Đồng chí Bộ trưởng Ngoại giao Ung Văn Khiêm

Tài liệu này được thực hiện với sự hỗ trợ của Quỹ Henry Luce

Quay lại sau khi đọc

Tài liệu tuyệt mật 559

Hồ sơ Bộ Ngoại giao

Record of Conversation between Premier Zhou Enlai and Comrade Foreign Minister Ung Van Khiem

On Chairman Ho Chi Minh Mediating the Controversy between the Soviet Union and Albania

(Premier has yet to review and approve)

Biên bản cuộc hội đàm giữa Thủ tướng Chu Ân Lai và đồng chí Bộ trưởng Ngoại giao Ung Văn Khiêm

Về việc Chủ tịch Hồ Chí Minh làm trung gian hòa giải tranh chấp giữa Liên Xô và Albania

(Thủ tướng vẫn chưa xem xét và phê duyệt)

Time: 5:30 p.m., 21 August 1961

Place: Xihua Hall

Accompanying person: Vice Minister Ji Pengfei

Interpreter: Zheng [illegible]

Recorder: Ni Liyu

Địa điểm: Hội trường Xihua

Người đi cùng: Thứ trưởng Kỷ Bằng Phi

Người phiên dịch: Trịnh [không đọc được]

Người ghi âm: Ni Liyu

Premier Zhou: Did you see Chairman Ho in the Soviet Union? He went to Sochi.

Ung Van Khiem: I returned from Geneva via several fraternal countries. I saw several embassies and in Moscow saw Chairman Ho.

Premier Zhou: When did Chairman Ho go to Sochi?

Ung Van Khiem: He went five days ago.

Premier Zhou: Did you set out from Moscow the evening before yesterday?

Thủ tướng Chu: Ông có gặp Chủ tịch Hồ ở Liên Xô không? Ông ấy đã đến Sochi.

Ung Văn Khiêm: Tôi đã trở về từ Geneva qua một số nước anh em. Tôi đã gặp một số đại sứ quán và gặp Chủ tịch Hồ ở Moscow.

Thủ tướng Chu: Chủ tịch Hồ đã đến Sochi khi nào?

Ung Văn Khiêm: Ông ấy đã đến đó năm ngày trước.

Thủ tướng Chu: Ông đã khởi hành từ Moscow vào tối hôm kia phải không?

Ung Van Khiem: I set out from the Soviet Union on the 19th and arrived here in Beijing yesterday at 3 o'clock in the afternoon.

Premier Zhou: Did you leave Geneva after Comrade Hoang Van Hoan arrived there?

Ung Van Khiem: We met in Moscow. Comrade Xuan Thuy at present has gone from Geneva to Moscow to convalesce. Is Comrade Chen Yi well?

Premier Zhou: He is fine. He is now in Shanghai and may return here tomorrow. Are you leaving tomorrow?

Ung Van Khiem: I will not be able to see him. Chairman Ho went to Sochi after arriving in Moscow. He originally had planned to go to Tirana and later did not go.

Ung Văn Khiêm: Tôi khởi hành từ Liên Xô vào ngày 19 và đến Bắc Kinh vào 3 giờ chiều hôm qua.

Thủ tướng Chu: Ông có rời Geneva sau khi đồng chí Hoàng Văn Hoan đến đó không?

Ung Văn Khiêm: Chúng ta đã gặp nhau ở Moscow. Hiện tại, đồng chí Xuân Thủy đã từ Geneva đến Moscow để dưỡng bệnh. Đồng chí Trần Nghị có khỏe không?

Thủ tướng Chu: Ông ấy khỏe. Hiện ông ấy đang ở Thượng Hải và có thể sẽ trở về đây vào ngày mai. Ông sẽ rời đi vào ngày mai chứ?

Ung Văn Khiêm: Tôi sẽ không thể gặp ông ấy. Chủ tịch Hồ đã đến Sochi sau khi đến Moscow. Ban đầu, ông ấy đã định đến Tirana nhưng sau đó đã không đi.

Premier Zhou: I have not yet received any news from Albania. I would like to ask you to convey what Chairman Ho and I discussed to Comrade Pham Van Dong. Chairman Ho came very suddenly. We did not know of it in advance. At that time, Comrade Pham Van Dong arrived in the morning, and Chairman Ho arrived in the afternoon. We did not expect them to arrive so quickly. Comrade [Liu] Shaoqi and I talked with him on the 13th. We asked Chairman Ho if it had been him who had taken the initiative to go to Europe to mediate the dispute between Albania and the Soviet Union Ho, or had the Soviet Union proposed it. Chairman Ho said that he had done it on his own initiative. Chairman Ho said that he had made the proposal and obtained the agreement of the Communist Party of the Soviet Union (CPSU) Central Committee. At that time, he had not yet received an answer from the Albanian Labor Party Central Committee. He then set out. Our view at that time was that Chairman Ho meant well, and at the time it was necessary to do so, but the method required examination.

Thủ tướng Chu: Tôi vẫn chưa nhận được tin tức gì từ Albania. Tôi muốn nhờ ngài chuyển lời Chủ tịch Hồ và tôi đã thảo luận với đồng chí Phạm Văn Đồng. Chủ tịch Hồ đến rất đột ngột. Chúng tôi không biết trước. Lúc đó, đồng chí Phạm Văn Đồng đến vào buổi sáng, còn Chủ tịch Hồ đến vào buổi chiều. Chúng tôi không ngờ họ đến nhanh như vậy. Đồng chí Lưu Thiếu Kỳ và tôi đã nói chuyện với ông ấy vào ngày 13. Chúng tôi hỏi Chủ tịch Hồ rằng chính ông là người chủ động sang châu Âu để làm trung gian hòa giải tranh chấp giữa Albania và Liên Xô hay Liên Xô nhờ giúp. Chủ tịch Hồ nói rằng ông đã tự mình chủ động làm như vậy. Chủ tịch Hồ nói rằng ông đã đưa ra đề nghị và được Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô (CPSU) đồng ý. Lúc đó, ông vẫn chưa nhận được câu trả lời từ Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Albania. Sau đó, ông lên đường. Quan điểm của chúng tôi lúc đó là Chủ tịch Hồ có ý tốt, và vào thời điểm đó cần phải làm như vậy, nhưng phương pháp thì cần phải xem xét.

We also encountered such an affair last year. Last year relations between China and the Soviet Union were very unpleasant, and there was a serious controversy over principles. At that time, Chairman Ho, too, was anxious to mediate. Chairman Ho at that time sought out Comrade Shaoqi, thinking that it would be good to have both Comrade Shaoqi and [Nikita] Khrushchev come to him and bring them together. We said to him at that time that he had a good heart but that his method was incorrect. Following a day and a half of controversy, we found a way out. The Soviet Union in the statement took out three points that we could not accept. Out of consideration, we talked over the 20th [CPSU] Congress and found a means of a compromise. As a result, a day and a half later Chinese and Soviet party delegations met to resolve the issue. That day, Comrade Shaoqi informed Chairman Ho that his heart was good, but that his method was not appropriate.

Năm ngoái chúng tôi cũng gặp phải một vụ việc như vậy. Năm ngoái quan hệ giữa Trung Quốc và Liên Xô rất không vui, và có một cuộc tranh cãi nghiêm trọng về nguyên tắc. Vào thời điểm đó, Chủ tịch Hồ cũng rất muốn làm trung gian. Chủ tịch Hồ lúc đó đã tìm đến Đồng chí Thiếu Kỳ, nghĩ rằng sẽ tốt nếu cả Đồng chí Thiếu Kỳ và [Nikita] Khrushchev đến gặp ông ấy và đưa họ lại với nhau. Chúng tôi đã nói với ông ấy vào thời điểm đó rằng ông ấy có tấm lòng tốt nhưng phương pháp của ông ấy không đúng. Sau một ngày rưỡi tranh cãi, chúng tôi đã tìm ra cách thoát ra. Liên Xô trong tuyên bố đã loại bỏ ba điểm mà chúng tôi không thể chấp nhận. Theo cân nhắc, chúng tôi đã thảo luận về Đại hội [CPSU] lần thứ 20 và tìm ra biện pháp thỏa hiệp. Kết quả là, một ngày rưỡi sau, các đoàn đại biểu đảng Trung Quốc và Liên Xô đã họp để giải quyết vấn đề. Ngày hôm đó, Đồng chí Thiếu Kỳ đã thông báo với Chủ tịch Hồ rằng tấm lòng của ông ấy tốt, nhưng phương pháp của ông ấy không phù hợp.

The reason was that he understand neither the situation concerning the controversy between the Chinese and Soviet parties nor the seriousness of the issue. The two sides later worked out a compromise, achieving a relatively good result. Chairman Ho this time asked us our views. We said again that his heart was good but that this matter was more serious than the Sino-Soviet issue and that mediation was very difficult. At that time, we felt that Chairman Ho did not listen to our view. Chairman Ho and I have known each other for 40 years. I said that if a young man and woman do not want to fall in love, if you insist on bringing them together in a room, is it possible that this is then marriage? This is feudal. It is necessary first to understand the situation and, after making preparations, only then can one have some results. Chairman Ho understands less about the Albanian-Soviet situation than he does about that between China and the Soviet Union. This is the first issue.

Lý do là ông không hiểu tình hình liên quan đến cuộc tranh cãi giữa hai đảng Trung Quốc và Liên Xô cũng như tính nghiêm trọng của vấn đề. Sau đó, hai bên đã đưa ra một sự thỏa hiệp, đạt được kết quả tương đối tốt. Lần này, Chủ tịch Hồ hỏi ý kiến của chúng tôi. Chúng tôi lại nói rằng ông ấy có thiện chí nhưng vấn đề này nghiêm trọng hơn vấn đề Trung-Xô và việc hòa giải rất khó khăn. Lúc đó, chúng tôi cảm thấy Chủ tịch Hồ không lắng nghe ý kiến của chúng tôi. Chủ tịch Hồ và tôi đã biết nhau 40 năm. Tôi nói rằng nếu một chàng trai và một cô gái trẻ không muốn yêu nhau, nếu bạn nhất quyết đưa họ vào một căn phòng, thì liệu đây có phải là hôn nhân không? Đây là chế độ phong kiến. Trước tiên cần phải hiểu tình hình và sau khi chuẩn bị, chỉ khi đó mới có thể có một số kết quả. Chủ tịch Hồ hiểu ít về tình hình Albania-Liên Xô hơn là về tình hình giữa Trung Quốc và Liên Xô. Đây là vấn đề đầu tiên.

The second issue is that one must understand that the controversy between Albania and the Soviet Union is even more difficult to resolve than that between China and the Soviet Union. Because the CPSU and the Communist Party of China are two large parties, and China and the Soviet Union are both large countries, the issue of one fearing the other does not arise. Everything is a controversy over principles. One can always find a means to a solution. The relationship between the Soviet Union and Albania historically is that of a large party versus a small one and a party relationship of father and son, with the CPSU laying down the law. In the past two years the Albanian Party has not been listening and the CPSU has been very dissatisfied and so wants to punish it.

Vấn đề thứ hai là người ta phải hiểu rằng tranh chấp giữa Albania và Liên Xô thậm chí còn khó giải quyết hơn tranh chấp giữa Trung Quốc và Liên Xô. Bởi vì Đảng Cộng sản Liên Xô và Đảng Cộng sản Trung Quốc là hai đảng lớn, và Trung Quốc và Liên Xô đều là những nước lớn, nên vấn đề bên này sợ bên kia không phát sinh. Mọi thứ đều là tranh chấp về nguyên tắc. Người ta luôn có thể tìm ra cách giải quyết. Mối quan hệ giữa Liên Xô và Albania về mặt lịch sử là mối quan hệ giữa một đảng lớn đấu với một đảng nhỏ như mối quan hệ cha con, với việc Đảng Cộng sản Liên Xô đặt ra luật lệ. Trong hai năm qua, Đảng Albania đã không lắng nghe và Đảng Cộng sản Liên Xô rất bất mãn và vì vậy muốn trừng phạt.

We have difficulty imagining that such a large party as that of the Soviet Union would be modest towards such a small party as that of Albania and would think of gently resolving the issue. On the contrary, Khrushchev may use Chairman Ho’s going to Europe to give him another ticket and, further, ask to punish Albania. At the last meeting in Moscow of the Warsaw Pact, the CPSU wanted to expel the Albanian Labor Party and gained the support of the six [other] European countries and Mongolia. We are very concerned about this situation. They are thinking to use Uncle Ho to put pressure on Albania. I am afraid that it will be very difficult to resolve the relations between the Soviet Union and Albania.

Chúng ta khó có thể tưởng tượng được một đảng lớn như Liên Xô lại khiêm tốn với một đảng nhỏ như Albania và sẽ nghĩ đến việc giải quyết vấn đề một cách nhẹ nhàng. Ngược lại, Khrushchev có thể lợi dụng việc Chủ tịch Hồ sang châu Âu để trao cho ông ta một tấm vé khác và hơn nữa, yêu cầu trừng phạt Albania. Tại cuộc họp gần đây nhất ở Moscow của Khối Hiệp ước Warsaw, Đảng Cộng sản Liên Xô muốn trục xuất Đảng Lao động Albania và giành được sự ủng hộ của sáu nước Châu Âu [khác] và Mông Cổ. Chúng ta rất quan ngại về tình hình này. Họ đang nghĩ đến việc lợi dụng Bác Hồ để gây sức ép với Albania. Tôi e rằng sẽ rất khó để giải quyết mối quan hệ giữa Liên Xô và Albania.

The third issue is the side on which lies the major responsibility for such tension in Soviet-Albanian relations. We feel that the major responsibility lies with the Soviet Union, not with Albania. As for why one would say this, there are two issues that can prove it. First, in the past the Soviet Union criticized Albania, saying that Albania caused the tensions in relations between Albania and the Soviet Union. We feel that tensions in the relations are an issue of attitude, dealings, and work. These issues all are on both sides, not on one. This is an issue of contradiction among the people. It can be resolved by talking things over and can be discussed internally. However, two things that the Soviet Union did in regard to Albania are not an issue of normal relations but a serious and cardinal issue of right and wrong.

Vấn đề thứ ba là bên nào chịu trách nhiệm chính cho sự căng thẳng như vậy trong quan hệ Liên Xô-Albania. Chúng tôi cảm thấy rằng trách nhiệm chính nằm ở Liên Xô, không phải ở Albania. Về lý do tại sao người ta lại nói như vậy, có hai vấn đề có thể chứng minh điều đó. Đầu tiên, trong quá khứ, Liên Xô đã chỉ trích Albania, nói rằng Albania gây ra căng thẳng trong quan hệ giữa Albania và Liên Xô. Chúng tôi cảm thấy rằng căng thẳng trong quan hệ là vấn đề về thái độ, cách ứng xử và công việc. Tất cả những vấn đề này đều ở cả hai bên, không phải ở một bên. Đây là vấn đề mâu thuẫn trong nhân dân. Nó có thể được giải quyết bằng cách nói chuyện và có thể được thảo luận nội bộ. Tuy nhiên, hai điều mà Liên Xô đã làm liên quan đến Albania không phải là vấn đề về quan hệ bình thường mà là vấn đề nghiêm trọng và cốt yếu về đúng và sai.

(1) The Soviet Union withdrew eight submarines stationed in Albania from the Dardanelles Strait and withdrew Soviet experts from Albania, including general experts and military experts. This has weakened the force struggling against the enemy. This is because Albania is a member country of the Warsaw Pact. The Soviet Union has the responsibility of deploying forces in Mediterranean seaports. At present the enemy knows that the Soviet Union has withdrawn the submarines. Relations between Albania and the Soviet Union are not normal, which makes the enemy happy and the comrades distressed. Regarding this matter, we tried to persuade the Soviet Union not to withdraw, but to no effect.

(1) Liên Xô đã rút tám tàu ngầm đồn trú tại Albania khỏi eo biển Dardanelles và rút các chuyên gia Liên Xô khỏi Albania, bao gồm các chuyên gia chung và chuyên gia quân sự. Điều này đã làm suy yếu lực lượng đang đấu tranh chống lại kẻ thù. Điều này là do Albania là một quốc gia thành viên của Khối hiệp ước Warsaw. Liên Xô có trách nhiệm triển khai lực lượng tại các cảng biển Địa Trung Hải. Hiện tại, kẻ thù biết rằng Liên Xô đã rút các tàu ngầm. Quan hệ giữa Albania và Liên Xô không bình thường, điều này khiến kẻ thù vui mừng và các đồng chí đau khổ. Về vấn đề này, chúng tôi đã cố gắng thuyết phục Liên Xô không rút lui, nhưng vô ích.

(2) This time, at the meeting in Moscow of Warsaw Pact country first secretaries, Albania sent a Politburo member to participate. They expelled Albania, saying that it was not qualified to participate. We, attending as an observer, protested this. I assume that you already knew this. We feel that, regardless of whether or not Albania has made a thousand or ten thousand errors in Albanian-Soviet relations, it is all an issue of relations. But the two aforementioned steps taken are both cardinal issues of right and wrong. The first issue has already been divulged.

(2) Lần này, tại cuộc họp ở Moscow của các bí thư thứ nhất các nước Khối hiệp ước Warsaw, Albania đã cử một thành viên Bộ Chính trị tham gia. Họ đã trục xuất Albania, nói rằng nước này không đủ tư cách tham gia. Chúng tôi, với tư cách là người quan sát, đã phản đối điều này. Tôi cho rằng các bạn đã biết điều này. Chúng tôi cảm thấy rằng, bất kể Albania có phạm một nghìn hay mười nghìn lỗi trong quan hệ Albania-Liên Xô hay không, thì tất cả đều là vấn đề quan hệ. Nhưng cả hai bước đã nêu ở trên đều là những vấn đề cốt lõi về đúng và sai. Vấn đề đầu tiên đã được tiết lộ.

If the second issue is divulged, it would break apart our own forces and weaken the struggle against the enemy, as well as make the enemy happy and the comrades distressed. Seen from these two points, the main responsibility for the error lies with the Soviet Union, not with Albania. Furthermore, the issues that arose at this meeting of Warsaw Pact countries also can prove who is afraid of whom. One cannot imagine that the Soviet Union fears Albania or that Albania’s opposing Khrushchev undermines him. But [Enver] Hoxha and [Mehmet] Shehu are very much afraid that the CPSU wants to pressure them and isolate Albania. Seven of the fraternal countries oppose them. Once the people know, tensions will arise. The seven fraternal countries are not friendly to them.

Nếu vấn đề thứ hai bị tiết lộ, nó sẽ làm tan rã lực lượng của chúng ta và làm suy yếu cuộc đấu tranh chống lại kẻ thù, cũng như làm cho kẻ thù vui mừng và các đồng chí đau khổ. Nhìn từ hai điểm này, trách nhiệm chính về lỗi lầm nằm ở Liên Xô, không phải ở Albania. Hơn nữa, các vấn đề phát sinh tại cuộc họp này của các nước Hiệp ước Warsaw cũng có thể chứng minh ai sợ ai. Người ta không thể tưởng tượng rằng Liên Xô sợ Albania hoặc Khrushchev đối lập của Albania làm suy yếu ông ta. Nhưng Enver Hoxha và Mehmet Shehu rất sợ rằng CPSU muốn gây áp lực với họ và cô lập Albania. Bảy trong số các nước anh em phản đối họ. Một khi người dân biết, căng thẳng sẽ nảy sinh. Bảy nước anh em không thân thiện với họ.

The enemy, knowing it, will further oppress them. In particular it is Yugoslavia that further wants to subvert Albania. This time Hoxha and Shehu, afraid of the Soviet Union, in the end did not dare go to Moscow for the meeting. This is very easy to understand. Therefore, we must conclude that the error lies mainly on the side of the Soviet Union and that the error that the Soviet Union has committed is a cardinal issue of right and wrong. Comrade Shaoqi has said that even if Albania’s errors are a thousand or ten thousand, still they cannot equal those two. To repeat, it is Albania that is afraid of the Soviet Union, not the Soviet Union that is afraid of Albania.

Kẻ thù, biết điều đó, sẽ tiếp tục đàn áp họ. Đặc biệt là Nam Tư muốn tiếp tục lật đổ Albania. Lần này Hoxha và Shehu, sợ Liên Xô, cuối cùng không dám đến Moscow để họp. Điều này rất dễ hiểu. Vì vậy, chúng ta phải kết luận rằng lỗi chủ yếu nằm ở phía Liên Xô và lỗi mà Liên Xô đã phạm phải là vấn đề cốt lõi của đúng và sai. Đồng chí Thiếu Kỳ đã nói rằng ngay cả khi lỗi của Albania là một nghìn hay mười nghìn, họ vẫn không thể bằng hai lỗi đó. Xin nhắc lại, Albania sợ Liên Xô, chứ không phải Liên Xô sợ Albania.

The fourth issue is, as we said to Chairman Ho, in going this time to Europe he absolutely could not allow Khrushchev to use the prestige of Uncle Ho to pressure Albania and force Hoxha and Shehu to go to the Soviet Union to apologize. This is absolutely impermissible. If he did this, it would turn into Vietnam taking the place of Khrushchev to put pressure on Albania. This should not be something that Uncle Ho does. At that time, Chairman Ho, somewhat moved, seems to have listened and gone. At present, according to what the Albanian Party has made known to us, this is not the case for Chairman Ho, so please report this situation to the Workers Party of Vietnam (WPV) Central Committee. The Albanian Labor Party Central Committee’s telegram to the WPV was sent on the 13th.

Vấn đề thứ tư là, như chúng tôi đã nói với Chủ tịch Hồ, khi đi châu Âu lần này, Người tuyệt đối không thể để Khrushchev lợi dụng uy tín của Bác Hồ để gây sức ép với Albania và buộc Hoxha và Shehu phải sang Liên Xô để xin lỗi. Điều này là hoàn toàn không thể chấp nhận được. Nếu Người làm như vậy, thì sẽ biến thành Việt Nam thay thế Khrushchev gây sức ép với Albania. Đây không phải là việc mà Bác Hồ nên làm. Lúc đó, Chủ tịch Hồ, có phần cảm động, dường như đã nghe theo và đi. Hiện nay, theo những gì Đảng Albania đã thông báo với chúng tôi, thì Chủ tịch Hồ không làm như vậy, vì vậy, xin hãy báo cáo tình hình này với Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (WPV). Điện tín của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Albania gửi WPV đã được gửi vào ngày 13.

Before Ho went to Moscow, Albania agreed to mediation and said that after mid-November it would again invite Chairman Ho to visit Tirana. Ho, arriving on the 14th in Moscow, saw this telegram, sought out Albania’s envoy to the Soviet Union, and said that he would go and that he first would go to Tirana. He also said that resolution of the issue was on the Albanian side. If so, then the responsibility is put on Albania. At that time Albania, very nervous, quickly responded by telegram that it did not want Chairman Ho to visit. Ho, having received the second telegram and unable to go to Tirana, went to Sochi. We feel that Chairman Ho did not listen to what we discussed in Beijing. Uncle Ho pressured Albania with his own prestige. We feel sorry for Chairman Ho. Albania is a small party. How can it bully the Soviet Union? Albania is weak and the Soviet Union is strong.

Trước khi Hồ sang Moscow, Albania đã đồng ý làm trung gian và nói rằng sau giữa tháng 11, họ sẽ lại mời Chủ tịch Hồ sang thăm Tirana. Hồ sang Moscow ngày 14, thấy bức điện tín này, tìm gặp phái viên của Albania tại Liên Xô và nói rằng ông sẽ đi và trước tiên sẽ đến Tirana. Ông cũng nói rằng việc giải quyết vấn đề này là do phía Albania. Nếu vậy, thì trách nhiệm thuộc về Albania. Lúc đó, Albania rất lo lắng, đã nhanh chóng trả lời bằng điện tín rằng họ không muốn Chủ tịch Hồ sang thăm. Hồ nhận được bức điện tín thứ hai và không thể đến Tirana, đã đến Sochi. Chúng tôi cảm thấy Chủ tịch Hồ không lắng nghe những gì chúng tôi đã thảo luận ở Bắc Kinh. Bác Hồ đã gây sức ép với Albania bằng uy tín của mình. Chúng tôi cảm thấy tiếc cho Chủ tịch Hồ. Albania là một đảng nhỏ. Làm sao họ có thể bắt nạt Liên Xô được? Albania yếu còn Liên Xô thì mạnh.

How can the weak bully the strong? According to the reaction of the Albanian Party, they already feel that Chairman Ho’s going to Tirana would be to ask Hoxha and Shehu to go to the Soviet Union to admit their error and request punishment. How can they do that? At that time, we in Beijing said that if Khrushchev wanted Chairman Ho to go to Tirana to request that Hoxha and Shehu go to the Soviet Union or to another European fraternal country for a meeting, he could not go and that it would be best to refuse. Khrushchev would thus not readily exert pressure on Albania. We do not know whether this is the situation for Chairman Ho or not, whether or not he wants to go to Tirana and say that the responsibility lies with Albania. We do not know whether or not it is true. If true, we feel very sad.

Làm sao kẻ yếu có thể bắt nạt kẻ mạnh? Theo phản ứng của Đảng Albania, họ đã cảm thấy rằng Chủ tịch Hồ đến Tirana sẽ là yêu cầu Hoxha và Shehu đến Liên Xô để thừa nhận lỗi lầm của họ và yêu cầu trừng phạt. Họ có thể làm như vậy bằng cách nào? Vào thời điểm đó, chúng tôi ở Bắc Kinh đã nói rằng nếu Khrushchev muốn Chủ tịch Hồ đến Tirana để yêu cầu Hoxha và Shehu đến Liên Xô hoặc một quốc gia anh em châu Âu khác để họp, thì ông ấy không thể đi và tốt nhất là nên từ chối. Do đó, Khrushchev sẽ không dễ dàng gây áp lực lên Albania. Chúng tôi không biết liệu đây có phải là tình huống của Chủ tịch Hồ hay không, liệu ông ấy có muốn đến Tirana và nói rằng trách nhiệm thuộc về Albania hay không. Chúng tôi không biết điều đó có đúng hay không. Nếu đúng, chúng tôi cảm thấy rất buồn.

Ung Van Khiem: It is not at all like that. When in Moscow, Chairman Ho and I talked with Vietnam’s ambassador to the Soviet Union about this issue. I can speak a bit about this situation. Chairman Ho has a good heart. When leaving Vietnam, he first examined the issue at the WPV Politburo. Some Politburo comrades agreed with his going but also thought it very difficult. Ho said that he could go speak as an old comrade, that he wanted to speak of both “sentiment” and “reason,” and that he would speak mainly of “sentiment.” That is because both sides were reasonable and unreasonable. In light of the situation last time, “sentiment” also played a role.

Premier Zhou: Is it a controversy between China and the Soviet Union? It is not the same as a situation between China and the Soviet Union.

Ung Văn Khiêm: Hoàn toàn không phải như vậy. Khi ở Moscow, Chủ tịch Hồ và tôi đã trao đổi với Đại sứ Việt Nam tại Liên Xô về vấn đề này. Tôi có thể nói đôi chút về tình hình này. Chủ tịch Hồ là người tốt bụng. Khi rời Việt Nam, trước tiên ông đã xem xét vấn đề này tại Bộ Chính trị Đảng Lao động Việt Nam. Một số đồng chí trong Bộ Chính trị đồng ý với việc ông đi nhưng cũng cho rằng rất khó. Hồ nói rằng ông có thể đi phát biểu với tư cách là một đồng chí cũ, rằng ông muốn nói về cả “tình cảm” và “lý trí”, và rằng ông sẽ nói chủ yếu về “tình cảm”. Đó là vì cả hai bên đều có lý và không có lý. Xét theo tình hình lần trước, “tình cảm” cũng đóng một vai trò.

Thủ tướng Chu: Đây có phải là một cuộc tranh cãi giữa Trung Quốc và Liên Xô không? Nó không giống như tình hình giữa Trung Quốc và Liên Xô.

Ung Van Khiem: Later, Chairman Ho decided to go do it and the Politburo agreed. The WPV Central Committee sent a telegram to the embassy in Moscow to ask the Soviet view. The Soviet Union agreed. At that time, we sent a telegram to Albania. There was no reply from Albania. Chairman Ho assessed that Albania would not refuse and was very anxious to depart Vietnam. His intent was not to go first to Tirana but to go first to seek out Khrushchev. His view from start to finish was this. When Chairman Ho went to Moscow, he still had not received Albania's reply to Vietnam's telegram. At that time, Vietnam’s ambassador had already gone to see Albania’s charge d’affaires. The next day, we finally received Tirana’s reply to Vietnam’s telegram.

Ung Văn Khiêm: Sau đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định đi và Bộ Chính trị đồng ý. Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã gửi điện tín đến đại sứ quán ở Moskva để hỏi ý kiến Liên Xô. Liên Xô đồng ý. Lúc đó, chúng tôi đã gửi điện tín cho Albania. Albania không trả lời. Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá rằng Albania sẽ không từ chối và rất muốn rời khỏi Việt Nam. Ý định của ông không phải là đi Tirana trước mà là đi tìm Khrushchev trước. Quan điểm của ông từ đầu đến cuối là như vậy. Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đi Moskva, ông vẫn chưa nhận được trả lời của Albania cho điện tín của Việt Nam. Lúc đó, đại sứ Việt Nam đã đi gặp đại biện lâm thời Albania. Ngày hôm sau, cuối cùng chúng tôi cũng nhận được trả lời của Tirana cho điện tín của Việt Nam.

It said that the Soviet Union’s attitude was not a Marxist-Leninist one, that relations between the parties, the countries, and the peoples of Albania and the Soviet Union were not good, and that the responsibility lay with the Soviet Union. It recommended that Chairman Ho lead a Vietnamese party and government delegation to Albania in November. At that time, Chairman Ho did not intend to go first to Tirana. Ho went to Sochi with the intention of seeing Khrushchev and talking with him for several days. At that time he did not intend to request that Hoxha and Shehu go to the Soviet Union or another European country.

Premier Zhou: This is what we say. We assess that Khrushchev will make such a demand. The Albanian Party says that if Chairman Ho goes to Albania, he will ask Hoxha and Shehu to go to Moscow.

Bài báo nói rằng thái độ của Liên Xô không phải là thái độ Marxist-Leninist, rằng quan hệ giữa các đảng phái, các quốc gia và nhân dân Albania và Liên Xô không tốt, và rằng trách nhiệm thuộc về Liên Xô. Bài báo khuyến nghị Chủ tịch Hồ dẫn đầu một phái đoàn đảng và chính phủ Việt Nam đến Albania vào tháng 11. Vào thời điểm đó, Chủ tịch Hồ không có ý định đến Tirana trước. Hồ đến Sochi với ý định gặp Khrushchev và nói chuyện với ông ta trong vài ngày. Vào thời điểm đó, ông không có ý định yêu cầu Hoxha và Shehu đến Liên Xô hoặc một quốc gia châu Âu khác.

Thủ tướng Chu: Đây là những gì chúng tôi nói. Chúng tôi đánh giá rằng Khrushchev sẽ đưa ra yêu cầu như vậy. Đảng Albania nói rằng nếu Chủ tịch Hồ đến Albania, ông sẽ yêu cầu Hoxha và Shehu đến Moscow.

Ung Van Khiem: After receiving Albania’s telegram, Chairman Ho asked Albania’s charge d’affaires to come to his residence and informed Albania’s charge d’affaires what he meant. Chairman Ho wrote another telegram, asking whether or not he could go to Tirana. The next day, the Albanian Party reiterated that it would invite Chairman Ho in November. It also suggested that Chairman Ho, before going to Tirana, first talk to the fraternal parties of Eastern Europe and then go. Chairman Ho went the next day to see Khrushchev. I said at the time that I wondered whether or not it was necessary for the ambassador to go. He said that it was not diplomacy and that it would be better for one person to talk. I said that I wanted to accompany him. He did not want that. He would go alone.

Ung Văn Khiêm: Sau khi nhận được điện tín của Albania, Chủ tịch Hồ đã yêu cầu đại biện lâm thời Albania đến dinh thự của mình và thông báo cho đại biện lâm thời Albania về ý định của mình. Chủ tịch Hồ đã viết một bức điện khác, hỏi liệu ông có thể đến Tirana hay không. Ngày hôm sau, Đảng Albania khẳng định lại rằng họ sẽ mời Chủ tịch Hồ vào tháng 11. Họ cũng đề nghị Chủ tịch Hồ, trước khi đến Tirana, trước tiên hãy nói chuyện với các đảng anh em ở Đông Âu rồi mới đi. Chủ tịch Hồ đã đến gặp Khrushchev vào ngày hôm sau. Lúc đó tôi đã nói rằng tôi tự hỏi liệu có cần thiết phải cử đại sứ đi hay không. Ông ấy nói rằng đó không phải là ngoại giao và tốt hơn là chỉ cần một người nói chuyện. Tôi nói rằng tôi muốn đi cùng ông ấy. Ông ấy không muốn như vậy. Ông ấy sẽ đi một mình.

As far as I know, Ho went to Sochi to see Khrushchev twice, stay there for five days, then return to Moscow or Beijing. He still has not returned to Moscow. Perhaps he will return in the next few days, because he needs to return to Vietnam before National Day. The character of Chairman Ho’s trip this time lays particular stress on ties of friendship. He has no intention of asking Albania to confess guilt. It may be that in passing on the message, there arose a misunderstanding in the issue of where he would go first and go later. When Prime Minister Pham Van Dong saw Chairman Ho this time, he also discussed this issue. Pham said that when he saw Khrushchev, Khrushchev spent more than half the time talking about Albania. Prime Minister Pham feels that resolving the controversy between Albania and the Soviet Union is very difficult.

Theo tôi biết, Hồ đã đến Sochi để gặp Khrushchev hai lần, ở đó năm ngày, sau đó trở về Moscow hoặc Bắc Kinh. Ông vẫn chưa trở về Moscow. Có lẽ ông sẽ trở về trong vài ngày tới, vì ông cần phải trở về Việt Nam trước Ngày Quốc khánh. Tính chất chuyến đi lần này của Chủ tịch Hồ đặc biệt nhấn mạnh đến mối quan hệ hữu nghị. Ông không có ý định yêu cầu Albania nhận tội. Có thể trong quá trình truyền đạt thông điệp, đã nảy sinh sự hiểu lầm trong vấn đề ông sẽ đi đâu trước và đi đâu sau. Khi Thủ tướng Phạm Văn Đồng gặp Chủ tịch Hồ lần này, ông cũng đã thảo luận về vấn đề này. Phạm nói rằng khi gặp Khrushchev, Khrushchev đã dành hơn một nửa thời gian để nói về Albania. Thủ tướng Phạm cảm thấy rằng việc giải quyết tranh chấp giữa Albania và Liên Xô là rất khó khăn.

Premier Zhou: They called them all types of names, and in front of us. Albania said that Khrushchev was opportunistic. Khrushchev then called Hoxha a pirate and all the people of Albania pirates. He also said that, “Other fraternal countries will have as much of the Soviet Union’s food as they want. If Albania wants food, then ask God,” and “There are things that I would give a dog that I would not give Albania.” It is not in the least reasonable. We cannot listen. We said to Chairman Ho that mediating this is not easy. You have a good heart. We originally assessed that Chairman Ho’s going could temporarily ease relations between the two sides. The current international situation requires unity in the face of the enemy, so let us talk later about who is right. In light of the present situation, this assessment cannot yet be realized. Therefore, Albania is suspicious of whether or not the Soviet Union will suggest that it wants Chairman Ho to go to Tirana and use Chairman Ho’s status to pressure Albania.

Thủ tướng Chu: Họ gọi họ bằng đủ mọi cái tên, và trước mặt chúng tôi. Albania nói rằng Khrushchev là kẻ cơ hội. Khrushchev sau đó gọi Hoxha là cướp biển và tất cả người dân Albania là cướp biển. Ông ta cũng nói rằng, "Các nước anh em khác sẽ có bao nhiêu lương thực của Liên Xô tùy thích. Nếu Albania muốn có lương thực, hãy cầu xin Chúa", và "Có những thứ tôi sẽ cho một con chó nhưng tôi sẽ không cho Albania". Điều đó hoàn toàn không hợp lý. Chúng tôi không thể lắng nghe. Chúng tôi đã nói với Chủ tịch Hồ rằng làm trung gian điều này không dễ. Ông có một trái tim tốt. Ban đầu, chúng tôi đánh giá rằng việc Chủ tịch Hồ ra đi có thể tạm thời làm dịu mối quan hệ giữa hai bên. Tình hình quốc tế hiện nay đòi hỏi phải đoàn kết trước kẻ thù, vì vậy chúng ta hãy nói sau về việc ai đúng. Xét theo tình hình hiện tại, đánh giá này vẫn chưa thể trở thành hiện thực. Do đó, Albania nghi ngờ liệu Liên Xô có gợi ý rằng họ muốn Chủ tịch Hồ đến Tirana và sử dụng địa vị của Chủ tịch Hồ để gây áp lực với Albania hay không.

This is understandable. For a small country and small party, one is on the defense at all times. Compared to Asia, you are also a small party and a small country. If we, a large country, show you not the slightest respect, you will feel it. Therefore, we have always stressed the need to be alert to our own large -power chauvinism, no matter what issues you have there. For example, Vietnam has the small Hai Ba Trung Temple. Your national heroes [the Trung sisters] are there. If I had not at that time gone to lay a wreath, you would not dare say that they are national heroes. When I went to lay a wreath, I said that Ma Yuan’s invasion was wrong. I admitted the error to you. Your press has only begun to vigorously publicize it. This is only one example. This explains that a large country, a large party, needs at all times to be alert to whether or not a small country, a small party, respects them. When Chairman Mao sees Chairman Ho and Comrade Kim Il Sung, he always asks if our specialists have made some mistakes and hopes that you will point them out.

Điều này dễ hiểu. Đối với một nước nhỏ và một đảng nhỏ, người ta luôn ở thế phòng thủ. So với châu Á, các bạn cũng là một đảng nhỏ và một nước nhỏ. Nếu chúng tôi, một nước lớn, không tôn trọng các bạn một chút nào, các bạn sẽ cảm nhận được điều đó. Do đó, chúng tôi luôn nhấn mạnh đến nhu cầu phải cảnh giác với chủ nghĩa sô vanh cường quốc lớn của chính mình, bất kể các bạn có vấn đề gì ở đó. Ví dụ, Việt Nam có Đền thờ Hai Bà Trưng nhỏ. Các anh hùng dân tộc của các bạn Hai Bà Trưng đều ở đó. Nếu lúc đó tôi không đến đặt vòng hoa, các bạn sẽ không dám nói rằng họ là anh hùng dân tộc. Khi tôi đến đặt vòng hoa, tôi đã nói rằng cuộc xâm lược của Mã Viện là sai. Tôi đã thừa nhận lỗi lầm với các bạn. Báo chí của các bạn chỉ mới bắt đầu công khai mạnh mẽ về điều đó. Đây chỉ là một ví dụ. Điều này giải thích rằng một nước lớn, một đảng lớn, cần phải luôn cảnh giác xem một nước nhỏ, một đảng nhỏ có tôn trọng họ hay không. Khi Chủ tịch Mao gặp Chủ tịch Hồ và Đồng chí Kim Nhật Thành, ông ấy luôn hỏi các chuyên gia của chúng tôi có mắc lỗi nào không và hy vọng rằng các bạn sẽ chỉ ra những lỗi đó.

If a large country, a large party, unaware, says something a little wrong, then it offends people. Therefore, in these past few years we have constantly opposed large -power chauvinism. Lenin, too, mentioned this issue. Then, when a small country makes a mistake, when a small country is unfriendly towards a large country, the large one still should rally it. Last year, at the Bucharest Conference, Comrade [Yumjaagiin] Tsedenbal also made rumors about me. In May last year I visited Mongolia and signed the Sino-Mongolian Treaty on Friendship and Mutual Assistance. At that time, he asked me to discuss the international situation. I discussed international issues and emphasized that opposition to imperialism and construction first of all requires self-reliance. Later is the time to strive for foreign aid. Revolution is often cut off, foreign aid does not come, and one can only rely on oneself.

Nếu một nước lớn, một đảng lớn, không biết, nói điều gì đó hơi sai, thì điều đó sẽ xúc phạm đến nhân dân. Vì vậy, trong vài năm qua, chúng ta liên tục phản đối chủ nghĩa sô vanh của các cường quốc lớn. Lenin cũng đã đề cập đến vấn đề này. Sau đó, khi một nước nhỏ mắc lỗi, khi một nước nhỏ không thân thiện với một nước lớn, thì nước lớn vẫn nên tập hợp lại. Năm ngoái, tại Hội nghị Bucharest, Đồng chí Yumjaagiin Tsedenbal cũng đã đưa ra những tin đồn về tôi. Vào tháng 5 năm ngoái, tôi đã đến thăm Mông Cổ và ký Hiệp ước hữu nghị và tương trợ Trung-Mông. Vào thời điểm đó, ông ấy đã yêu cầu tôi thảo luận về tình hình quốc tế. Tôi đã thảo luận về các vấn đề quốc tế và nhấn mạnh rằng phản đối chủ nghĩa đế quốc và xây dựng trước hết đòi hỏi phải tự lực cánh sinh. Sau đó là thời gian để phấn đấu cho viện trợ nước ngoài. Cách mạng thường bị cắt đứt, viện trợ nước ngoài không đến và người ta chỉ có thể dựa vào chính mình.

Construction also has this type of situation: when a problem arises and foreign aid does not arrive, one has to rely on oneself. It is this way not only for a large country, but for a small country as well. We have also discussed this point with Vietnam and Korea. At that time we were assisting Mongolia with many projects and hope that Mongolia gradually will be able to achieve self-reliance. We are encouraging them. Our help is auxiliary. The decisive force is the country’s own people. At that time I gave an example, saying that Albania had been cut off by in Europe by Yugoslavia and would have to rely mainly on its own efforts. As a result, Tsedenbal said that I wanted to win over Mongolia and change it into an Albania.

Xây dựng cũng có loại tình huống này: khi có vấn đề phát sinh và viện trợ nước ngoài không đến, người ta phải tự lực cánh sinh. Đây không chỉ là cách đối với một quốc gia lớn mà còn đối với một quốc gia nhỏ. Chúng tôi cũng đã thảo luận về điểm này với Việt Nam và Hàn Quốc. Vào thời điểm đó, chúng tôi đang hỗ trợ Mông Cổ trong nhiều dự án và hy vọng rằng Mông Cổ sẽ dần dần có thể tự lực cánh sinh. Chúng tôi đang khuyến khích họ. Sự giúp đỡ của chúng tôi là phụ trợ. Lực lượng quyết định là chính người dân của đất nước. Vào thời điểm đó, tôi đã đưa ra một ví dụ, nói rằng Albania đã bị Nam Tư cắt đứt ở châu Âu và sẽ phải chủ yếu dựa vào nỗ lực của chính mình. Kết quả là, Tsedenbal nói rằng tôi muốn giành được Mông Cổ và biến nó thành một Albania.

This is, of course, starting rumors. It makes no sense and leaves people unconvinced. Even so, we do not care, because Tsedenbal has no alternative. He wants to gain benefit from the Soviet Union. We told Khrushchev that, in spite of Tsedenbal’s unfriendliness towards us, we did not care. Our aid remains as it has been. We are not withdrawing our experts. That is, unless it is due to the expiration of worker contracts. For that, naturally, they have to return. We mean to persuade Khrushchev not to abruptly withdraw experts and aid from Albania. Because a small country is in a difficult position, it is necessary to make allowances.

Ung Van Khiem: Regarding the Tsedenbal affair, I do not know whether or not it is a language issue.

Tất nhiên, đây chỉ là khởi đầu cho tin đồn. Nó vô nghĩa và khiến mọi người không tin. Mặc dù vậy, chúng tôi không quan tâm, vì Tsedenbal không có lựa chọn nào khác. Ông ta muốn hưởng lợi từ Liên Xô. Chúng tôi đã nói với Khrushchev rằng, mặc dù Tsedenbal không thân thiện với chúng tôi, chúng tôi không quan tâm. Viện trợ của chúng tôi vẫn như cũ. Chúng tôi không rút các chuyên gia của mình. Nghĩa là, trừ khi đó là do hết hạn hợp đồng lao động. Vì vậy, tất nhiên, họ phải quay trở lại. Chúng tôi muốn thuyết phục Khrushchev không đột ngột rút các chuyên gia và viện trợ khỏi Albania. Vì một quốc gia nhỏ đang ở trong tình thế khó khăn, nên cần phải có sự nhượng bộ.

Ung Van Khiêm: Về vụ Tsedenbal, tôi không biết đó có phải là vấn đề ngôn ngữ hay không.

Premier Zhou: It is not a language issue. Nor is it this matter alone. This is only an example. He branded us as disgraceful. There is no need to discuss it here. At the time he came to talk with an attitude of complete opposition to the Chinese Party and used this example to prove this argument.

Ung Van Khiem: Last year relations between China and the Soviet Union were tense and the comrades were very concerned. At present, relations between Albania and the Soviet Union are tense. I do not know what China’s attitude is or whether they will be allowed to go on as they are now.

Thủ tướng Chu: Không phải là vấn đề ngôn ngữ. Cũng không phải chỉ có vấn đề này. Đây chỉ là một ví dụ. Ông ta đã dán nhãn chúng ta là đáng xấu hổ. Không cần phải thảo luận ở đây. Vào thời điểm đó, ông ta đến nói chuyện với thái độ hoàn toàn phản đối Đảng Trung Quốc và sử dụng ví dụ này để chứng minh cho lập luận này.

Ung Văn Khiêm: Năm ngoái, quan hệ giữa Trung Quốc và Liên Xô rất căng thẳng và các đồng chí rất lo ngại. Hiện tại, quan hệ giữa Albania và Liên Xô cũng rất căng thẳng. Tôi không biết thái độ của Trung Quốc là gì hoặc liệu họ có được phép tiếp tục như hiện tại hay không.

Premier Zhou: At present we cannot rush things. There is still hope for the original assessment. In light of the present situation, it is still early. Conditions are not ripe. Let me repeat what I have just said. Please convey to Comrades Le Duan and Pham Van Dong not to tell many people. It is their decision. First, Chairman Ho has a good heart, but his manner of working requires attention. Sometimes having a good heart and an incorrect method will often make matters worse. Do not make arbitrary use of Uncle Ho’s prestige. Do not let yourself be dragged down into such a vortex. On this point, Chairman Ho does not much listen to people’s views. Chairman Ho and I have been old comrades for 40 years. I have nothing but respect for his views, of which he speaks frankly.

Thủ tướng Chu: Hiện tại chúng ta không thể vội vàng. Vẫn còn hy vọng cho đánh giá ban đầu. Xét theo tình hình hiện tại, vẫn còn sớm. Điều kiện chưa chín muồi. Tôi xin nhắc lại những gì tôi vừa nói. Xin chuyển lời đến các đồng chí Lê Duẩn và Phạm Văn Đồng đừng nói với nhiều người. Đó là quyết định của họ.

Thứ nhất, Chủ tịch Hồ có tấm lòng tốt, nhưng cách làm việc của ông ấy cần phải chú ý. Đôi khi có tấm lòng tốt và phương pháp không đúng thường sẽ làm cho mọi việc trở nên tồi tệ hơn. Đừng tùy tiện lợi dụng uy tín của Bác. Đừng để mình bị kéo vào vòng xoáy như vậy. Về điểm này, Chủ tịch Hồ không lắng nghe nhiều ý kiến của mọi người. Chủ tịch Hồ và tôi là đồng chí cũ trong 40 năm. Tôi không có gì ngoài sự tôn trọng đối với quan điểm của ông ấy, mà ông ấy nói thẳng thắn.

Second, it is very difficult to mediate relations between the Soviet Union and Albania. Third, the main responsibility for the error lies with the Soviet Union, not with Albania. There are two points to prove: 1. Regardless of whether Albania has made a thousand or ten thousand mistakes, it cannot keep pace with the Soviet Union's two errors made in fighting the enemy. 2. Albania fears the Soviet Union; the Soviet Union does not fear Albania. The Soviet Union wants to undermine Albania's leaders. When relations between China and the Soviet Union have been tense, they planned to do the same against China. The Warsaw Conference specified first secretaries to go. Albania did not dare go, rightly so. The fraternal parties are equal and cannot refuse sending plenipotentiary delegates.

Thứ hai, rất khó để làm trung gian cho mối quan hệ giữa Liên Xô và Albania.

Thứ ba, trách nhiệm chính về lỗi lầm này thuộc về Liên Xô, không phải Albania. Có hai điểm cần chứng minh:

1. Bất kể Albania đã phạm một nghìn hay mười nghìn lỗi lầm, họ cũng không thể theo kịp hai lỗi lầm mà Liên Xô đã mắc phải khi chiến đấu với kẻ thù.

2. Albania sợ Liên Xô; Liên Xô không sợ Albania. Liên Xô muốn làm suy yếu các nhà lãnh đạo Albania. Khi quan hệ giữa Trung Quốc và Liên Xô căng thẳng, họ đã lên kế hoạch làm điều tương tự với Trung Quốc. Hội nghị Warsaw đã chỉ định các bí thư thứ nhất đi. Albania không dám đi, điều đó là đúng. Các đảng anh em đều bình đẳng và không thể từ chối cử đại biểu toàn quyền.

If the Soviet Union convened an international conference and specified that Chairman Mao go, we would not go. We would be afraid. We would be unable to go. Our Central Committee would not approve it. It seems as though, if we need not worry, I would dare to go. There are many people like us. If the Soviet Union does not recognize this, it will be unable to resolve the issue. Fourth, the Soviet Union has already put great pressure on Albania. If one goes to the fraternal parties and says that the Albanian Party is wrong, it would enhance Khrushchev's prestige and make Albania more afraid, which would be detrimental to unity. Fifth, at first I hoped that Chairman Ho would be able to play a moderating role. In light of the present situation, it is still early.

Nếu Liên Xô triệu tập một hội nghị quốc tế và chỉ định Chủ tịch Mao đi, chúng tôi sẽ không đi. Chúng tôi sẽ sợ. Chúng tôi sẽ không thể đi. Ủy ban Trung ương của chúng tôi sẽ không chấp thuận. Dường như, nếu chúng tôi không cần lo lắng, tôi sẽ dám đi. Có rất nhiều người như chúng tôi. Nếu Liên Xô không thừa nhận điều này, họ sẽ không thể giải quyết vấn đề.

Thứ tư, Liên Xô đã gây áp lực rất lớn lên Albania. Nếu ai đó đến các đảng anh em và nói rằng Đảng Albania sai, điều đó sẽ làm tăng uy tín của Khrushchev và khiến Albania sợ hãi hơn, điều này sẽ gây bất lợi cho sự thống nhất.

Thứ năm, lúc đầu tôi hy vọng rằng Chủ tịch Hồ có thể đóng vai trò điều tiết. Xét theo tình hình hiện tại, vẫn còn sớm.

Just now Comrade Ung Van Khiem asked about prospects for the future. I see it as deadlocked for a period of time. Because it is a controversy over principle, it will not be so simple. The form that the Soviet Union has put forth is not right. Even if it is Albania that is wrong, the Soviet Union cannot use such a vile manner. It may still be necessary to develop, and possible to do so. The CPSU is going to hold its 22nd Congress and after that hold a conference of foreign ministers from socialist countries talk over the issue of a German peace treaty. The Albanian Party is very worried, fearing that around October Revolution Day the Soviet Union will make Albania suffer. There is a basis to the Albanian Party’s worry. The Soviet Union at the Bucharest Conference made us suffer. It was a sudden attack. We went to Bucharest to congratulate the Romanian Party. No one expected them to come. Because the Chinese Party is large, we dared to resist and dared to persevere in the struggle for the goal of unity.

Vừa rồi đồng chí Ung Văn Khiêm có hỏi về triển vọng tương lai. Tôi thấy bế tắc một thời gian. Vì là tranh cãi về nguyên tắc nên không đơn giản như vậy. Hình thức Liên Xô đưa ra không đúng. Ngay cả khi Albania sai, Liên Xô cũng không thể dùng cách đê tiện như vậy. Có lẽ vẫn cần phát triển, và có thể phát triển được. Đảng Cộng sản Liên Xô sẽ họp Đại hội lần thứ 22, sau đó tổ chức hội nghị ngoại trưởng các nước xã hội chủ nghĩa để thảo luận về vấn đề hiệp ước hòa bình Đức. Đảng Albania rất lo lắng, sợ rằng vào khoảng Ngày Cách mạng Tháng Mười, Liên Xô sẽ khiến Albania đau khổ. Đảng Albania lo lắng là có cơ sở. Liên Xô tại Hội nghị Bucharest đã khiến chúng ta đau khổ. Đó là một cuộc tấn công bất ngờ. Chúng ta đã đến Bucharest để chúc mừng Đảng Rumani. Không ai ngờ họ lại đến. Vì Đảng Trung Quốc lớn mạnh nên chúng ta đã dám chống cự, dám kiên trì đấu tranh vì mục tiêu thống nhất.

It came to an end after six months of struggle, producing the Moscow Conference Statement. This was good, and the unity of the socialist countries grew stronger, but the Soviet Union again has turned to counter Albania. There is also the possibility of such a thing taking place on October Revolution Day, when the CPSU holds its 22nd Congress. But also possible is something else to restrain its development. The struggle against the enemy is now very intense. West Berlin is very tense. The German peace treaty is going to be signed. The United States used the vice president’s visit to West Berlin to bring in 1,500 troops through the corridor to West Berlin. Other Western countries also said that they would increase their troops. Such a sharp and intense situation requires even more unanimity in foreign and domestic affairs. How can we still quarrel? Berlin is tense. The United States continues to make trouble in Laos. Taiwan, too, is tense. Japan’s militarization is intense. The United States wants further control of the Congo.

Nó đã kết thúc sau sáu tháng đấu tranh, đưa ra Tuyên bố Hội nghị Moscow. Điều này là tốt, và sự thống nhất của các nước xã hội chủ nghĩa ngày càng mạnh mẽ hơn, nhưng Liên Xô lại quay sang chống lại Albania. Cũng có khả năng một điều như vậy sẽ diễn ra vào Ngày Cách mạng Tháng Mười, khi CPSU tổ chức Đại hội lần thứ 22. Nhưng cũng có thể có điều gì đó khác kìm hãm sự phát triển của nó. Cuộc đấu tranh chống lại kẻ thù hiện đang rất căng thẳng. Tây Berlin rất căng thẳng. Hiệp ước hòa bình của Đức sắp được ký kết. Hoa Kỳ đã lợi dụng chuyến thăm Tây Berlin của phó tổng thống để đưa 1.500 quân qua hành lang đến Tây Berlin. Các nước phương Tây khác cũng nói rằng họ sẽ tăng quân. Một tình hình gay gắt và căng thẳng như vậy đòi hỏi sự nhất trí hơn nữa trong các vấn đề đối ngoại và đối nội. Làm sao chúng ta vẫn có thể cãi vã? Berlin đang căng thẳng. Hoa Kỳ tiếp tục gây rắc rối ở Lào. Đài Loan cũng căng thẳng. Nhật Bản đang quân sự hóa mạnh mẽ. Hoa Kỳ muốn kiểm soát Congo nhiều hơn nữa.

France wants further control of Algeria and Bizerte. Why do we not unite against them? Therefore, it may also be that all is not broken. We are all communists and should act according to Marxism-Leninism. This is how we will try to persuade Albania to be patient and not make things even more intense. We assess that Albania will do so. However, it would be very difficult to ask Albania to admit error. Asking Hoxha and Shehu to go to the Soviet Union or another country in Europe for a conference would also be impossible. A large party, a large country, has to understand this type of situation and be considerate of a small party, a small country. Relations between the Chinese and Vietnamese parties are close, so we have no secrets to keep from one another. Please convey these views to Comrade Le Duan. When Chairman Ho passes again through Beijing, I may not be in Beijing. I would like to ask Comrade Chen Yi again to tell him.

Ung Van Khiem: I will certainly convey to Comrade Le Duan and Comrade Pham Van Dong the several points about which Premier Zhou has just spoken.

Pháp muốn kiểm soát Algeria và Bizerte nhiều hơn. Tại sao chúng ta không đoàn kết chống lại họ? Do đó, cũng có thể là mọi thứ chưa ổn. Tất cả chúng ta đều là những người cộng sản và nên hành động theo chủ nghĩa Mác-Lênin. Đây là cách chúng ta sẽ cố gắng thuyết phục Albania kiên nhẫn và không làm mọi thứ trở nên căng thẳng hơn. Chúng tôi đánh giá rằng Albania sẽ làm như vậy. Tuy nhiên, sẽ rất khó để yêu cầu Albania thừa nhận sai lầm. Yêu cầu Hoxha và Shehu đến Liên Xô hoặc một quốc gia khác ở châu Âu để tham dự hội nghị cũng là điều không thể. Một đảng lớn, một quốc gia lớn, phải hiểu loại tình hình này và phải cân nhắc đến một đảng nhỏ, một quốc gia nhỏ. Mối quan hệ giữa hai đảng Trung Quốc và Việt Nam rất gần gũi, vì vậy chúng ta không có bí mật nào để giấu nhau. Xin hãy chuyển những quan điểm này đến đồng chí Lê Duẩn. Khi Chủ tịch Hồ lại đi qua Bắc Kinh, tôi có thể không ở Bắc Kinh. Tôi muốn yêu cầu đồng chí Trần Nghị một lần nữa nói với ông ấy.