20241125 CDTL Chuyen Di Ruoc Giac Sept 19 1969 Hoang Van Hoan
https://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/105071/download
September 19, 1969
Notes Kept during the Verbal Report
given to the First Secretary of the CC of the PLA, Comrade Enver Hoxha, on 19
September 1969, by Comrade Rita Marko
This document was made possible with support from The Woodrow Wilson
International Center for Scholars
TOP SECRET
Notes kept during the verbal report given to the First Secretary of the
CC of the PLA, comrade Enver Hoxha, on 19 September 1969, by comrade Rita
Marko, the head of the delegation that visited the Democratic Republic of
Vietnam to participate in the funeral of President Ho Chi Minh, as well as the
People’s Republic of China
Comrade Enver invited to the meeting the following comrades to listen to
comrade Rita Marko: Mehmet Shehu, Haki Toska, Hysni Kapo, Ramiz Alia and Xhafer
Spahiu. Comrade Enver immediately gave the floor to comrade Rita Marko.[1]
Ngày 19 tháng 9 năm 1969
Ghi chú được lưu giữ trong Báo cáo bằng lời gửi đến Bí thư thứ nhất của CC của PLA, Đồng chí Enver
Hoxha, ngày 19 tháng 9 năm 1969, của Đồng chí Rita Marko
Tài liệu này được thực hiện với sự hỗ trợ của Trung tâm học giả quốc tế
Woodrow Wilson
TỐI MẬT
Ghi chú được lưu giữ trong báo cáo bằng lời gửi đến Bí thư thứ nhất của CC của PLA, đồng chí Enver
Hoxha, ngày 19 tháng 9 năm 1969, của đồng chí Rita Marko, trưởng đoàn đã đến
thăm Việt Nam Dân chủ Cộng hòa để tham dự lễ tang của Chủ tịch Hồ Chí Minh,
cũng như Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa
Đồng chí Enver đã mời các đồng chí sau đây đến dự cuộc họp để lắng
nghe đồng chí Rita Marko: Mehmet
Shehu, Haki Toska, Hysni Kapo, Ramiz Alia và Xhafer
Spahiu. Đồng chí Enver ngay lập tức nhường lời cho đồng chí Rita Marko.[1]
COMRADE RITA MARKO: When we arrived in Hanoi, the
Vietnamese leaders welcomed us. The Politburo member who had been in Albania,
Hoàng Văn Hoan, had come to the airport. They speak well about him, but he is
said to be ill. When I asked him about his health, he told me that he is not
ill. Hoàng Văn Hoan seems to be pro-Chinese, a good man. On the way from the
airport to the house where our delegation would be staying, we were informed
that the funeral ceremony would take place in two days’ time, at 10 o’clock.
However, suddenly, in the evening they informed us that it would be the
following day and one hour earlier, at 9 o’clock, due to the great heat.
A member of the Central Committee accompanied us on the way from the
airport to the house. Later we laid a wreath at the building where they had
placed Ho Chi Minh's coffin. We took note of the very rough situation
everywhere, [as] people everywhere had a look of suffering in their faces, even
the cadres who were accompanying us.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Khi chúng tôi đến Hà Nội, các nhà
lãnh đạo Việt Nam đã chào đón chúng tôi. Ủy viên Bộ Chính trị đã ở Albania, Hoàng Văn Hoan,
đã đến sân bay. Họ nói tốt về ông ấy, nhưng ông ấy được cho là bị bệnh. Khi tôi
hỏi về sức khỏe của ông ấy, ông ấy nói với tôi rằng ông ấy không bị bệnh. Hoàng
Văn Hoan có vẻ là người thân Trung Quốc, một người tốt. Trên đường từ sân
bay đến ngôi nhà nơi đoàn đại biểu của chúng tôi sẽ ở, chúng tôi được thông báo
rằng lễ tang sẽ diễn ra sau hai ngày nữa, lúc 10 giờ.
Tuy nhiên, đột nhiên, vào buổi tối, họ thông báo với
chúng tôi rằng sẽ diễn ra vào ngày hôm sau và sớm hơn một giờ, lúc 9 giờ,
do trời rất nóng.
Một thành viên của Ủy ban Trung ương đã đi cùng chúng tôi trên đường từ
sân bay đến ngôi nhà. Sau đó, chúng tôi đã đặt vòng hoa tại tòa nhà nơi họ đặt
quan tài của Hồ Chí Minh. Chúng tôi ghi nhận tình hình rất khó khăn ở
khắp mọi nơi, [vì] mọi người ở khắp mọi nơi đều có vẻ đau khổ trên khuôn mặt,
ngay cả những cán bộ đi cùng chúng tôi.
The Chinese delegation led by Li Xiannian arrived in the afternoon. Upon
arriving at the airport, he immediately requested to meet with us. We agreed to
arrange the meeting at their embassy because it was a good and secure place. Li
Xiannian asked me how I am doing health-wise, and then conveyed the invitation
of the Chinese party and government leadership to send a party and government
delegation to them on the occasion of the 20th anniversary of the proclamation
of the People's Republic of China. He told us that they would not have a large
20th anniversary celebration, but they expect an Albanian delegation to visit
them on this occasion.
The Vietnamese had informed us of the change to the program of the
funeral ceremony of Ho Chi Minh ahead of our meeting with the Chinese
delegation, and therefore, when Li Xiannian began the conversation and started
telling us when Ho Chi Min’s funeral would take place, I interrupted him and
informed him that they told us that it would take place the following day, at 9
o’clock, and so the Vietnamese comrades perhaps were unable to inform you of
this change, about which they may inform you later. Their ambassador in Hanoi
immediately went outside to clarify this matter.
Đoàn đại biểu Trung Quốc do Lý Tiên Niêm dẫn đầu đã đến vào
buổi chiều. Khi đến sân bay, ông ấy ngay lập tức yêu cầu được gặp chúng tôi.
Chúng tôi đồng ý sắp xếp cuộc gặp tại đại sứ quán của họ vì đó là một nơi tốt
và an toàn. Lý Tiên Niêm hỏi thăm sức khỏe
của tôi, sau đó chuyển lời mời của lãnh đạo đảng và chính phủ Trung Quốc cử một
phái đoàn đảng và chính phủ đến họ nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày thành lập nước
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Ông ấy nói với chúng tôi rằng họ sẽ không tổ chức
lễ kỷ niệm 20 năm thành lập lớn, nhưng họ mong đợi một phái đoàn Albania sẽ đến thăm họ vào
dịp này.
Phía Việt Nam đã thông báo cho chúng tôi về sự thay đổi trong chương
trình tang lễ của Hồ Chí Minh trước cuộc họp của
chúng tôi với phái đoàn Trung Quốc, và do đó, khi Lý Tiên
Niệm bắt đầu cuộc trò chuyện và bắt đầu nói với chúng tôi
khi nào lễ tang của Hồ Chí Minh sẽ diễn ra, tôi đã
ngắt lời ông ấy và thông báo với ông ấy rằng họ đã nói với chúng tôi rằng lễ
tang sẽ diễn ra vào ngày hôm sau, lúc 9 giờ, và
vì vậy các đồng chí Việt Nam có lẽ đã không thể thông báo cho các bạn về sự
thay đổi này, về điều mà họ có thể thông báo cho các bạn sau. Đại sứ của họ tại
Hà Nội đã ngay lập tức ra ngoài để làm rõ vấn đề này.
Li Xiannian told me that during the ceremony our two delegations would
come face to face with the Soviets and the delegations of other revisionist
countries. For you, he continued, it is easier, but we have diplomatic
relations with all of them, so it will happen that we will have to shake hands.
I replied that, in my personal opinion, it is not right for you to meet with
the Soviet delegation, because all the situations that have transpired so far
have shown that the revisionist leaders of Moscow are enemies. Li Xiannian
interrupted me, telling me that it is not so, that we are the representatives
of two countries that have diplomatic relations, so it is normal to shake hands
with each other, and that there is nothing harmful about this. A member of the
delegation behind him, who was a military guy, intervened in the conversation
and said that we will not take the initiative to shake their hands, but if they
try to shake ours, then we will do it. I replied again that even this course of
action is not right, that, in this line of thinking, you contradict yourselves.
The discussion of this issue lasted for about 20 minutes.
Lý Tiên Niêm nói với tôi rằng
trong buổi lễ, hai phái đoàn của chúng ta sẽ đối mặt với Liên Xô và các phái
đoàn của các nước xét lại khác. Đối với ông, ông nói tiếp, thì dễ hơn, nhưng
chúng ta có quan hệ ngoại giao với tất cả các nước đó, vì vậy sẽ xảy ra trường
hợp chúng ta phải bắt tay. Tôi trả lời rằng, theo ý kiến cá nhân của tôi, ông
không nên gặp phái đoàn Liên Xô, bởi vì tất cả các tình huống đã xảy ra cho đến
nay đều cho thấy các nhà lãnh đạo xét lại của Moscow là kẻ thù. Lý Tiên
Niêm ngắt lời tôi, nói với tôi rằng không phải vậy, chúng ta
là đại diện của hai nước có quan hệ ngoại giao, vì vậy việc bắt tay nhau là
bình thường và không có gì có hại về điều này. Một thành viên của phái đoàn
phía sau ông, là một quân nhân, đã xen vào cuộc trò chuyện và nói rằng chúng ta
sẽ không chủ động bắt tay họ, nhưng nếu họ cố bắt tay chúng ta, thì chúng ta sẽ
làm vậy. Tôi trả lời lại rằng ngay cả hành động này cũng không đúng, rằng, theo
cách suy nghĩ này, các ông đã tự mâu thuẫn với chính mình. Cuộc thảo luận về
vấn đề này kéo dài khoảng 20 phút.
Among other things, Li Xiannian emphasized that the same thing has
happened four or five years ago with comrade Manush Myftiu. So I interrupted:
Since that time, has the situation in the Soviet Union perhaps changed for the
better for you to take this step? On the contrary, many things have happened
since then, and we are now very clear what the Soviet revisionists are,
therefore I personally do not agree that you meet with them.
After the discussion about this issue, Li Xiannian informed me that he
had been charged by the Party Central Committee to propose to us that, before
we return from Vietnam to Albania, our delegation pay a visit to Beijing.
Trong số những điều khác, Lý Tiên Niệm nhấn mạnh rằng điều
tương tự đã xảy ra cách đây bốn hoặc năm năm với đồng chí Manush
Myftiu. Vì vậy, tôi đã ngắt lời: Kể từ thời điểm đó, tình hình ở Liên Xô có lẽ
đã thay đổi theo hướng tốt hơn để anh thực hiện bước đi này không? Ngược lại,
nhiều điều đã xảy ra kể từ đó, và bây giờ chúng ta đã rất rõ ràng những người
theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô là gì, do đó cá nhân tôi không đồng ý rằng anh
sẽ gặp họ.
Sau khi thảo luận về vấn đề này, Lý Tiên Niệm thông báo với tôi
rằng ông đã được Ủy ban Trung ương Đảng giao nhiệm vụ đề xuất với chúng tôi
rằng, trước khi chúng tôi trở về Albania từ Việt Nam, phái
đoàn của chúng tôi sẽ đến thăm Bắc Kinh.
On the morning of the 9th of September, the day of the funeral of Ho Chi
Minh, the Vietnamese invited all the heads of delegations to the rally podium.
I want to point out that, if seen from the outside, the Vietnamese acted in a
correct manner with us at all times and showed respect to our delegation. On
one side of the podium they had placed prince [Cambodian royal Norodom]
Sihanouk after the Chinese, then [Vietnamese politician and prime minister]
Phạm Văn Đồng, then the head of the Romanian delegation, [Vietnamese party
official] Lê Thanh Nghị, after whom it was me, and then the Bulgarian, and so
on. On the other side, first was [Soviet party official Alexei Nikolayevich]
Kosygin and after him the others. I followed attentively the conversations and
everything that was happening during the ceremony, but at the podium where the
heads of delegations were standing, I could not hear or see anything. Before we
got on the podium, all the delegation heads were gathered in a room, but
Kosygin was not there, and neither was Li Xiannian. Inside, they had placed a
large portrait of Ho Chi Minh, and around him people paid respects and lit
candles.
Sáng ngày 9 tháng 9,(1969) ngày tang lễ Hồ Chí Minh, phía Việt Nam đã mời
tất cả các trưởng đoàn lên bục phát biểu. Tôi muốn chỉ ra rằng, nếu nhìn từ bên
ngoài, phía Việt Nam luôn cư xử đúng mực với chúng tôi và tỏ ra tôn trọng đoàn
đại biểu của chúng tôi. Một bên bục, họ đặt hoàng thân [hoàng gia Campuchia
Norodom] Sihanouk sau phía Trung Quốc, rồi [chính trị gia và thủ
tướng Việt Nam] Phạm Văn Đồng, rồi trưởng đoàn Romania, [quan chức đảng
Việt Nam] Lê Thanh Nghị, sau đó là tôi, rồi đến người Bulgaria, v.v. Phía bên kia,
đầu tiên là [quan chức đảng Liên Xô Alexei Nikolayevich] Kosygin và sau đó là những
người khác. Tôi chăm chú theo dõi các cuộc trò chuyện và mọi thứ diễn ra trong
buổi lễ, nhưng tại bục nơi các trưởng đoàn đang đứng, tôi không thể nghe hoặc
nhìn thấy bất cứ điều gì. Trước khi chúng tôi lên bục, tất cả các trưởng đoàn
đã tập trung trong một căn phòng, nhưng Kosygin không có ở đó, và
cả Lý Tiên Niệm cũng vậy. Bên trong,
họ đặt một bức chân dung lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, xung quanh ông,
mọi người tỏ lòng thành kính và thắp nến.
The funeral service opened with a speech by [Vietnamese party official]
Lê Duẩn, who was very cold with us, and then the band played funeral marches.
There were a lot of people in the square where the ceremony was held, [and]
they had gathered schoolchildren there. As soon as the ceremony began, everyone
started wailing. It was very touching. The ceremony was simple. It did not last
for more than an hour.
Once the ceremony was over, Lê Duẩn was first to go down the stairs and
took Kosygin with him. Immediately after Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng went down and
took Li Xiannian with him and left him near Kosygin. So Kosygin and Li Xiannian
found themselves in front of each other. We were paying close attention to see
how Li Xiannian would react. Kosygin moved towards Li Xiannian, extending his
hand to him and smiling, but [Li] just stood frozen, did not even move his
head, looked shaken, immediately turned his back to him and did not respond to
the extended hand, and then left.
Lễ tang mở đầu bằng bài phát biểu của [quan chức đảng Việt Nam] Lê
Duẩn, người rất lạnh lùng với chúng tôi, và sau đó ban nhạc chơi nhạc tang
lễ. Có rất nhiều người ở quảng trường nơi tổ chức buổi lễ, [và] họ đã tập hợp
học sinh ở đó. Ngay khi buổi lễ bắt đầu, mọi người bắt đầu than khóc. Thật cảm
động. Buổi lễ rất đơn giản. Nó không kéo dài quá một giờ.
Sau khi buổi lễ kết thúc, Lê Duẩn là người đầu tiên xuống cầu
thang và đưa Kosygin đi cùng. Ngay sau Lê Duẩn, Phạm
Văn Đồng xuống và đưa Li Xiannian đi cùng và để anh ta
ở gần Kosygin. Vì vậy, Kosygin và Li
Xiannian thấy mình ở trước mặt nhau. Chúng tôi chú ý theo dõi để
xem Li Xiannian sẽ phản ứng như thế
nào. Kosygin tiến về phía Li
Xiannian, đưa tay ra với anh ta và mỉm cười, nhưng [Li] chỉ đứng im, thậm
chí không nhúc nhích đầu, trông có vẻ run rẩy,
ngay lập tức quay lưng lại với anh ta và không đáp lại bàn tay đưa ra, rồi bỏ
đi.
Following the ceremony, we were received by Phạm Văn Đồng. Very
differently from Lê Duẩn, he said good things to us about our party and
government, about comrade Enver and comrade Mehmet, thanked us for the
assistance we have given them, etc. We also said good things about their war
and expressed the grief of our people about the death of Ho Chi Minh. When we
separated, he said we will fight to strengthen friendship and unity between the
two sides and gave his wishes for our comrades. I spoke to him about the work
our party conducts in strengthening mutual friendship, [and] took photos, and
then he walked us out with his arm around my neck. His behavior was correct and
made an impression on us.
Sau buổi lễ, chúng tôi được Phạm Văn Đồng tiếp đón. Rất khác với Lê
Duẩn, ông nói những điều tốt đẹp với chúng tôi về đảng và chính phủ của
chúng tôi, về đồng chí Enver và đồng chí Mehmet, cảm ơn chúng tôi
vì sự giúp đỡ mà chúng tôi đã dành cho họ, v.v. Chúng tôi cũng nói những điều
tốt đẹp về cuộc chiến tranh của họ và bày tỏ nỗi đau buồn của nhân dân chúng
tôi về cái chết của Hồ Chí Minh. Khi chúng tôi chia
tay, ông nói chúng tôi sẽ chiến đấu để củng cố tình hữu nghị và sự thống nhất
giữa hai bên và gửi lời chúc đến các đồng chí của chúng tôi. Tôi nói với ông về
công tác mà đảng chúng tôi tiến hành để củng cố tình hữu nghị chung, [và] chụp
ảnh, và sau đó ông đưa chúng tôi ra ngoài với cánh tay quàng qua cổ tôi. Hành
vi của ông là đúng đắn và để lại ấn tượng cho chúng tôi.
When we were about to leave Hanoi, [the hosts] took care to say goodbye
just as they had welcomed us. Li Xiannian came to the place that had been assigned
for us at the airport. I did not poke and ask him why he changed his mind and
did not shake hands with Kosygin. He volunteered this himself, telling me that
before the rally, as you saw, I was face to face with Kosygin but did not shake
his hand, as you told me. I told him that I did not see it, that in terms of
greeting Kosygin it had been merely my personal opinion. Only, I continued,
when you were going down the stairs of the podium, I noticed that the newspaper
correspondents moved a great deal towards you. They are enemies, he said.
Khi chúng tôi chuẩn bị rời Hà Nội, [chủ nhà] đã cẩn thận chào tạm biệt
như họ đã chào đón chúng tôi. Lý Tiên Niêm đến nơi đã được chỉ
định cho chúng tôi tại sân bay. Tôi không hỏi ông ấy tại sao lại thay đổi ý
định và không bắt tay Kosygin. Ông ấy tự nguyện
nói điều này, nói với tôi rằng trước cuộc biểu tình, như anh thấy, tôi đã đối
mặt với Kosygin nhưng không bắt tay ông ấy, như anh
đã nói với tôi. Tôi nói với ông ấy rằng tôi không thấy điều đó, rằng về việc
chào Kosygin thì đó chỉ là ý kiến cá nhân của
tôi. Chỉ có điều, tôi tiếp tục, khi anh đang đi xuống cầu thang bục phát biểu,
tôi nhận thấy rằng các phóng viên báo chí đã di chuyển rất nhiều về phía anh.
Họ là kẻ thù, ông ấy nói.
Then he told me that he had gone on an outing in Hanoi after the rally
and the fact that the Vietnamese were not preparing at all for a situation of
war had made a big impression on him. I also noticed this situation, I told
him. The truth is that the revolutionary ethos has declined a lot in Vietnam, a
result of the Paris talks, [and] there is no mobilization, and responsible for
this are the Vietnamese leaders, who are also under other foreign influences,
forces that work towards blunting the revolutionary ethos of the Vietnamese
people. The other member of the Chinese delegation, a military guy, told us
that in China [they] are making war preparations and that we would see this for
ourselves.
Sau đó, ông ấy kể với tôi rằng ông ấy đã đi chơi ở Hà Nội sau cuộc biểu
tình và thực tế là người Việt Nam không hề chuẩn bị cho tình huống chiến tranh
đã gây ấn tượng lớn với ông ấy. Tôi cũng nhận thấy tình hình này, tôi nói với
ông ấy. Sự thật là tinh thần cách mạng đã suy giảm rất nhiều ở Việt Nam, hậu
quả của các cuộc đàm phán ở Paris, [và] không có sự huy động, và chịu trách
nhiệm cho điều này là các nhà lãnh đạo Việt Nam, những người cũng chịu ảnh
hưởng của các thế lực nước ngoài khác, những thế lực đang làm cùn mòn tinh thần
cách mạng của người dân Việt Nam. Một thành viên khác của phái đoàn Trung Quốc,
một quân nhân, nói với chúng tôi rằng ở Trung Quốc [họ] đang chuẩn bị chiến
tranh và chúng tôi sẽ tự mình chứng kiến điều này.
We traveled to Beijing together with the Chinese delegation that
participated in the funeral of president Ho Chi Minh. At the airport there, we
were received by Kang Sheng and the members of the Politburo of the [CCP]
Central Committee Yao Wenyuan and Xie Fuzhi, the candidate members of the
Politburo of the [CCP] Central Committee Liu Hsien Çuan, Van Hsin Tin, Kuan Jen
Nun, and Li Çuan [sic; proper spellings unknown. Candidate members to the
Politburo in 1969 included Ji Dengkui, Li Xuefeng, Li Desheng, and Wang
Dongxing], as well as some other members of the [CCP] Central Committee, and
other high-level functionaries. Immediately, Li Xiannian took Kang Sheng to the
side, and it looked like they both discussed about what happened between Li and
Kosygin the day of the rally in Hanoi. I waited until Kang Sheng was finished,
and then they took us to the villa where we would be staying. Among the
comrades who had come out to greet us at the airport were also the chief and
the deputy chief of the General Staff. The latter accompanied us during all the
visits of our delegation in China, as well as the conversations with Kang
Sheng.
We had barely taken the time to relax in Beijing when the Chinese leaders
rushed to prepare a program of visits. They proposed that we see Beijing’s
metro on the first day, telling us that it had not yet been inaugurated, [and
that] no one else had seen it yet. “You Albanians are the first to visit it,”
he said to us, and then added that after the metro [we] would visit the
metallurgical complex and have lunch with comrade Kang Sheng.
Chúng tôi đi Bắc Kinh cùng với đoàn đại biểu Trung Quốc tham dự tang lễ
Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tại sân bay, chúng tôi được Khang Sinh và các ủy viên Bộ
Chính trị Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Diêu Văn
Nguyên và Tạ Phúc Trí, các ứng cử viên Bộ
Chính trị Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Lưu Hiển
Quân, Văn Hiển Điền, Quan Nhân
Nương và Lý Tuấn [sic; không rõ cách
viết chính xác. Các ứng cử viên Bộ Chính trị năm 1969 bao gồm Kỷ Đăng
Khuê, Lý Tuyết Phong, Lý Đức
Thịnh và Vương Đông Hưng], cũng như một số
ủy viên khác của Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc và các viên chức
cấp cao khác. Ngay lập tức, Lý Tiên Niệm kéo Khang Sinh sang một bên, và có
vẻ như cả hai đều thảo luận về những gì đã xảy ra giữa Lý và Kosygin vào ngày diễn ra
cuộc mít tinh ở Hà Nội. Tôi đợi Khang Sinh nói xong, rồi họ đưa
chúng tôi đến biệt thự nơi chúng tôi sẽ ở. Trong số các đồng chí ra đón chúng
tôi tại sân bay cũng có tổng tham mưu trưởng và phó tổng tham mưu trưởng. Các
vị này đã tháp tùng chúng tôi trong tất cả các chuyến thăm của phái đoàn chúng
tôi tại Trung Quốc, cũng như các cuộc trò chuyện với Kang Sheng.
Chúng tôi vừa kịp dành thời gian để thư giãn ở Bắc Kinh thì các nhà lãnh
đạo Trung Quốc đã vội vã chuẩn bị một chương trình thăm quan. Họ đề xuất rằng
chúng tôi sẽ xem tàu điện ngầm của Bắc Kinh vào ngày đầu tiên, nói với chúng
tôi rằng nó vẫn chưa được khánh thành, [và] chưa có ai khác nhìn thấy nó.
"Người Albania các bạn là những người đầu tiên được
đến thăm nó", ông ấy nói với chúng tôi, và sau đó nói thêm rằng sau tàu
điện ngầm [chúng tôi] sẽ đến thăm khu phức hợp luyện kim và ăn trưa với đồng
chí Kang Sheng.
The meeting between Zhou Enlai and Kosygin took place on September 11,
exactly at 11 o’clock, when we were eating lunch with Kang Sheng, which having
started at 12.30, thus knowing nothing about this meeting. During lunch, Kang
Sheng enthusiastically toasted to our party and our country, and there was no
further conversation. After we ate, Kang Sheng proposed that we go to the room
for talks. At first, he spoke to us about the problems addressed at their Ninth
Congress, the lessons that they have drawn, and he stressed that, after the
[C]ultural Revolution, the Ninth Congress marks a great turn in the entire work
of their party. Further, he briefly touched on the importance of the speeches
of comrade Mao Zedong and Lin Biao at the congress, the internal situation in
China, and how they have currently mobilized all forces for war. Then, he spoke
about the internal situation in China, about the successes they have achieved,
about the telegrams that we sent to their congress, which, as they customary
put it with the formulas, “have been a great assistance and inspiration for the
Chinese people and Communist Party.” We have attained many successes during and
after the Ninth Congress, continued Kang Sheng, emphasizing that [we] published
the documents of the Ninth Congress before they did, and thanking us for this.
Our ambassador in Tirana has informed you about the main content of the
speeches delivered at the congress by comrade Mao Zedong, he added, because we
have always spoken openly with you and have informed you about everything,
whereas with the other parties we have not spoken.
Cuộc gặp giữa Chu Ân Lai và Kosygin diễn ra vào ngày 11 tháng 9, đúng 11 giờ,
khi chúng tôi đang ăn trưa với Khang Sinh, bữa trưa bắt đầu
lúc 12 giờ 30, do đó không biết gì về cuộc họp
này. Trong bữa trưa, Khang Sinh đã nhiệt tình nâng
ly chúc mừng đảng và đất nước chúng tôi, và không có cuộc trò chuyện nào nữa.
Sau khi chúng tôi ăn xong, Khang Sinh đề xuất chúng tôi
vào phòng để đàm phán. Đầu tiên, ông ấy nói với chúng tôi về các vấn đề được
giải quyết tại Đại hội lần thứ IX của họ, những bài học mà họ đã rút ra và ông
ấy nhấn mạnh rằng, sau Cách mạng Văn hóa, Đại hội lần thứ IX đánh dấu một bước
ngoặt lớn trong toàn bộ công tác của đảng họ. Hơn nữa, ông ấy đã đề cập ngắn
gọn về tầm quan trọng của các bài phát biểu của đồng chí Mao Trạch
Đông và Lâm Bưu tại đại hội, tình
hình nội bộ ở Trung Quốc và cách họ hiện đang huy động mọi lực lượng cho chiến
tranh. Sau đó, ông nói về tình hình nội bộ ở Trung Quốc, về những thành công mà
họ đã đạt được, về những bức điện tín mà chúng tôi gửi đến đại hội của họ, mà
theo như họ thường nói với các công thức, “là sự hỗ trợ và nguồn cảm hứng to
lớn cho nhân dân Trung Quốc và Đảng Cộng sản”. Chúng tôi đã đạt được nhiều
thành công trong và sau Đại hội lần thứ IX, Khang Sinh tiếp tục, nhấn mạnh
rằng [chúng tôi] đã công bố các văn kiện của Đại hội lần thứ IX trước họ và cảm
ơn chúng tôi về điều này. Đại sứ của chúng tôi tại Tirana đã thông báo cho
các bạn về nội dung chính của các bài phát biểu tại đại hội của đồng chí Mao Trạch
Đông, ông nói thêm, bởi vì chúng tôi luôn nói chuyện cởi mở với các bạn và đã
thông báo cho các bạn về mọi thứ, trong khi với các đảng khác, chúng tôi chưa
nói chuyện.
***
Tirana, Albania HCM
***
The Ninth Congress is the most important event for China and marks a
demarcation line between two stages in the history of our party, the one before
the congress and the one after the congress, Kang Sheng said. We are now
drawing the general picture of the lessons of this congress. We have drawn the
general picture of the lessons of Mao Zedong about the existence of class
struggle in our society, about contradictions and their resolution though a
continuous revolution. In the resolution of these contradictions, we have found
great strength in the Great Proletarian Cultural Revolution, as one of the
forms of class struggle. These issues have been clarified, he concluded, in
comrade Lin Biao’s report.
Đại hội lần thứ IX là sự kiện quan trọng nhất đối với Trung Quốc và đánh
dấu ranh giới phân định giữa hai giai đoạn trong lịch sử của đảng ta, giai đoạn
trước đại hội và giai đoạn sau đại hội, Kang Sheng nói. Chúng ta hiện
đang vẽ bức tranh chung về những bài học của đại hội này. Chúng ta đã vẽ bức
tranh chung về những bài học của Mao Trạch Đông về sự tồn tại của
đấu tranh giai cấp trong xã hội ta, về những mâu thuẫn và giải quyết chúng
thông qua một cuộc cách mạng liên tục. Trong quá trình giải quyết những mâu
thuẫn này, chúng ta đã tìm thấy sức mạnh to lớn trong Đại cách mạng văn hóa vô
sản, như một trong những hình thức đấu tranh giai cấp. Những vấn đề này đã được
làm sáng tỏ, ông kết luận, trong báo cáo của đồng chí Lâm Bưu.
The Congress, Kang Sheng further added, also solved a very important
problem, that of ensuring the continuity of the lessons and the ideas of Mao
Zedong through the election of comrade Lin Biao as the successor of Chairman
Mao. This way, we have ensured the continuity of the ideas of Mao Zedong for
hundreds of years. At the congress, we also approved the party statute, where
the ides of Mao Zedong are briefly summarized. Kang Sheng said that that the
statute is now simpler and easier to understand than the earlier versions, [and
that] secondary things have been removed from it, that it is one of the best
documents that our party has ever had until now. It established that the
building of our party will be carried out on the basis of Marxism Leninism and
the ideas of Mao Zedong. On the basis of the statute approved by the Ninth
Congress, we elected a Central Committee with 170 members and 109 candidates,
its Politburo and the Standing Committee of the Politburo of the Party Central
Committee. With this congress, continued Kang Sheng, our party has grown
stronger, in ideological unity as never before, [and] it is growing fitter from
the organizational perspective when it comes to the issue of cadres.
Đại hội, Khang Sinh nói thêm, cũng giải
quyết một vấn đề rất quan trọng, đó là đảm bảo tính liên tục của các bài học và
tư tưởng của Mao Trạch Đông thông qua việc bầu
đồng chí Lâm Bưu làm người kế nhiệm
Chủ tịch Mao. Bằng cách này, chúng ta đã đảm bảo tính liên tục của
các tư tưởng của Mao Trạch Đông trong hàng trăm năm.
Tại đại hội, chúng ta cũng đã thông qua điều lệ đảng, trong đó tóm tắt ngắn gọn
các tư tưởng của Mao Trạch Đông. Khang Sinh nói rằng điều lệ
hiện nay đơn giản và dễ hiểu hơn các phiên bản trước, [và] những điều thứ yếu
đã được loại bỏ khỏi điều lệ, rằng đó là một trong những văn kiện tốt nhất mà
đảng ta từng có cho đến nay. Nó xác định rằng việc xây dựng đảng ta sẽ được
thực hiện trên cơ sở chủ nghĩa Mác-Lênin và các tư tưởng của Mao Trạch
Đông. Trên cơ sở điều lệ được Đại hội lần thứ chín thông qua, chúng ta đã bầu
ra một Ban Chấp hành Trung ương gồm 170 thành viên và 109 ứng cử viên, Bộ Chính
trị và Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Với đại
hội này, Khang Sinh nói tiếp, đảng ta đã
lớn mạnh hơn, thống nhất về tư tưởng hơn bao giờ hết, [và] ngày càng vững mạnh
hơn về mặt tổ chức khi nói đến vấn đề cán bộ.
The documents of the Ninth Congress state that the proletarian Cultural
Revolution has not yet achieved the final success, therefore the party and all
workers of China are fighting massively and with determination to implement the
movement “struggle - criticism - transformation,” fighting to purge the class
ranks, to build the party organizations at the base level, and [fighting]
against the theories of Soviet revisionists and of Liu Shaoqi. Profound work
along this line is being carried out everywhere in factories and
workplaces.
Văn kiện Đại hội IX nêu rõ, Cách mạng Văn hóa vô sản vẫn chưa đạt được
thắng lợi cuối cùng, do đó, toàn thể đảng viên và công nhân Trung Quốc đang đấu
tranh quyết liệt, kiên quyết thực hiện phong trào “đấu tranh - phản biện - cải
tạo”, đấu tranh thanh trừng giai cấp, xây dựng tổ chức đảng ở cơ sở, đấu tranh
chống lại học thuyết xét lại của Liên Xô và Lưu Thiếu
Kỳ. Công tác sâu sắc theo hướng này đang được tiến hành ở khắp mọi nơi
trong các nhà máy và nơi làm việc.
According to the information we have, the Soviet Union is not only
continuing provocations against us, but it is also concentrating troops on the
border with us, Kang Sheng noted, so on the basis of the situation that has
developed, we have called on the party and the people to prepare for war and
are working concretely in this direction. On the one hand, the Soviet
revisionists propagate in a major way as if China will attack the Soviet Union;
on the other, they are themselves concentrating many troops around the Chinese
border, continuing provocations and surveys. The measures they have undertaking
show clearly that they wish to enact armed aggression, because China has become
the biggest obstacle on their imperialistic road but they face difficulties in
the political, economic, and organizational spheres, and so they cannot
immediately launch the war. Nevertheless, all of their enterprises combined do
not scare the Chinese people.
Theo thông tin chúng tôi có, Liên Xô không chỉ tiếp tục khiêu khích chúng
tôi mà còn tập trung quân đội ở biên giới với chúng tôi, Kang Sheng lưu ý, vì vậy trên
cơ sở tình hình đã phát triển, chúng tôi đã kêu gọi đảng và nhân dân chuẩn bị
cho chiến tranh và đang hành động cụ thể theo hướng này. Một mặt, những người
theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô tuyên truyền một cách lớn lao như thể Trung Quốc
sẽ tấn công Liên Xô; mặt khác, bản thân họ đang tập trung nhiều quân đội xung
quanh biên giới Trung Quốc, tiếp tục khiêu khích và khảo sát. Các biện pháp họ
đang thực hiện cho thấy rõ ràng rằng họ muốn thực hiện hành vi xâm lược vũ
trang, bởi vì Trung Quốc đã trở thành trở ngại lớn nhất trên con đường đế quốc
của họ nhưng họ gặp khó khăn trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế và tổ chức,
và vì vậy họ không thể ngay lập tức phát động chiến tranh. Tuy nhiên, tất cả
các hoạt động của họ kết hợp lại không làm người dân Trung Quốc sợ hãi.
During our delegation’s stay, they took us to visit an exhibition they
have opened in Beijing, where [they] document, one by one, the Soviet Union’s
armed provocations against China.
Finally, Kang Sheng turned the
conversation to where it hurts them. He explained that the quarrel amongst
Soviet leaders themselves is a big one. Similarly severe are the disagreements
between them and the leaders of other revisionist countries, who do not want a
war with China. With seemingly great difficulty, he said that now that we are
discussing these things, Kosygin may have arrived here for talks from Irkutsk,
at the airport in Beijing.
Trong thời gian đoàn đại biểu của chúng tôi ở lại, họ đã đưa chúng tôi
đến thăm một cuộc triển lãm mà họ đã mở ở Bắc Kinh, nơi [họ] ghi lại từng hành
động khiêu khích có vũ trang của Liên Xô chống lại Trung Quốc.
Cuối cùng, Khang Sinh chuyển hướng cuộc
trò chuyện sang những điều làm họ tổn thương. Ông giải thích rằng cuộc cãi vã
giữa các nhà lãnh đạo Liên Xô là một cuộc cãi vã lớn. Tương tự như vậy, những
bất đồng giữa họ và các nhà lãnh đạo của các quốc gia xét lại khác, những người
không muốn có chiến tranh với Trung Quốc, cũng nghiêm trọng không kém. Với vẻ
khó khăn dường như rất lớn, ông nói rằng bây giờ khi chúng ta đang thảo luận về
những điều này, Kosygin có thể đã đến đây để đàm phán từ Irkutsk, tại sân bay ở Bắc
Kinh.
How is such a thing possible? Who invited him? I intervened. We do not
know anything, Kang Sheng cut me off, we will get clarity later on this issue,
but the Soviets sent a letter to us a while back through our embassy in Moscow,
a letter to which we still have not responded. With this letter, they propose
to have talks between both sides. I [Marko] intervened again: So he departed
Hanoi, passed through all of those countries, and after arriving in the Soviet
Union, how is it possible that he is now here? He said, we are only mentioning
this meeting to you. We will not publish it. Even if you do not publish it, I
[Marko] interrupted him, you cannot keep it a secret, [and] the Soviets will
publish [information about] this meeting. It is clear that they kept this thing
a secret from us, considering that Kosygin had begun talks with Zhou Enlai at
11 o’clock at the airport, whereas we had started lunch at 12:30. When I
repeated the question about how something like this could be possible, Kang
Sheng moved onto something else, saying that the Soviets face many difficulties
and therefore are forced to ask for meetings. We should not make these
difficulties easier for them, I emphasized After the invasion of
Czechoslovakia, their authority has plummeted, he continued, and they are
propagating against China in a big way, so we must keep vigilant with
them.
Làm sao chuyện như vậy có thể xảy ra? Ai đã mời ông ta? Tôi đã xen vào.
Chúng ta không biết gì cả, Khang Sinh đã ngắt lời tôi,
chúng ta sẽ làm rõ vấn đề này sau, nhưng Liên Xô đã gửi cho chúng ta một lá thư
thông qua đại sứ quán của chúng ta ở Moscow một thời gian trước, một lá thư mà
chúng ta vẫn chưa trả lời. Với lá thư này, họ đề xuất đàm phán giữa hai bên. Tôi
[Marko] đã xen vào một lần nữa: Vì vậy, ông
ta đã rời Hà Nội, đi qua tất cả các quốc gia đó, và sau khi đến Liên Xô, làm
sao có thể ông ta hiện đang ở đây? Ông ta nói, Chúng tôi chỉ đề cập đến cuộc
họp này với các bạn. Chúng tôi sẽ không công bố nó. Ngay cả khi các bạn không
công bố nó, tôi [Marko] đã ngắt lời ông ta, các bạn không
thể giữ bí mật, [và] Liên Xô sẽ công bố [thông tin về] cuộc họp này. Rõ ràng là
họ đã giữ bí mật chuyện này với chúng ta, xét đến việc Kosygin đã bắt đầu các cuộc
đàm phán với Chu Ân Lai lúc 11 giờ tại sân
bay, trong khi chúng tôi đã bắt đầu ăn trưa lúc 12:30. Khi tôi nhắc lại câu hỏi
về việc làm sao điều này có thể xảy ra, Khang Sinh chuyển sang chủ đề
khác, nói rằng Liên Xô đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và do đó buộc phải
yêu cầu họp. Chúng ta không nên làm cho những khó khăn này trở nên dễ dàng hơn
đối với họ, tôi nhấn mạnh Sau cuộc xâm lược Tiệp Khắc, quyền lực của họ đã giảm
mạnh, ông tiếp tục, và họ đang tuyên truyền chống lại Trung Quốc một cách mạnh
mẽ, vì vậy chúng ta phải cảnh giác với họ.
COMRADE ENVER HOXHA: But vigilant how? They are strange!
With this meeting, they extend their hand to the Soviets. On the one hand, they
say that the Soviet revisionists have big contradictions in [their] leadership;
on the other hand, they meet with them.
COMRADE RITA MARKO: Our Central Committee, he continued,
does not permit us to fall for their provocations and has determined that the
disagreements we have with the Soviets on the border issues should be resolved
through talks. We do not want to go to war for a single day against the
Soviets, but this does not depend on us, so we are preparing for war so that we
can be prepared, and we have warned them that we will fight if they bomb our
bases. Nevertheless, we support talks with them. We have also had talks with
the Americans for a long time. But this is not the same thing, I interrupted
him, [because] the talks with the Americans are at the ambassador level, and
are continuing them for 14 years, whereas what it taking place here in China
today is a high-level meeting.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Nhưng cảnh giác thế nào? Họ thật kỳ
lạ! Với cuộc họp này, họ chìa tay ra với Liên Xô. Một mặt, họ nói rằng những
người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô có những mâu thuẫn lớn trong [bộ máy] lãnh
đạo của họ; mặt khác, họ gặp gỡ họ.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Ủy ban Trung ương của chúng tôi, ông
tiếp tục, không cho phép chúng tôi mắc mưu họ và đã quyết định rằng những bất
đồng mà chúng tôi có với Liên Xô về các vấn đề biên giới nên được giải quyết
thông qua đàm phán. Chúng tôi không muốn tham chiến một ngày nào với Liên Xô,
nhưng điều này không phụ thuộc vào chúng tôi, vì vậy chúng tôi đang chuẩn bị
cho chiến tranh để chúng tôi có thể chuẩn bị, và chúng tôi đã cảnh báo họ rằng
chúng tôi sẽ chiến đấu nếu họ ném bom căn cứ của chúng tôi. Tuy nhiên, chúng
tôi ủng hộ các cuộc đàm phán với họ. Chúng tôi cũng đã đàm phán với người Mỹ
trong một thời gian dài. Nhưng đây không phải là chuyện tương tự, tôi đã ngắt
lời ông, [bởi vì] các cuộc đàm phán với người Mỹ ở cấp đại sứ và đã tiếp tục
trong 14 năm, trong khi những gì đang diễn ra ở đây tại Trung Quốc ngày hôm nay
là một cuộc họp cấp cao.
COMRADE MEHMET SHEHU: How did Kang Sheng react to your
interventions?
COMRADE RITA MARKO: He tried to avoid answering, but
there was a difference from Li Xiannian, although it was understood that he
knew everything that was being discussed with Kosygin. Nevertheless, he kept
trying to evade my interventions.
After he finished speaking about the political matters, Kang Sheng said
that Huang Yongsheng, the chief of the General Staff, would speak on military
matters. He was present in the talks and later took the floor, informing us
that the Soviets are making intensive preparation efforts along the Chinese
border and in Mongolia, where they have concentrated until now 69 divisions,
thus adding around 29 divisions in a short period of time. They have also
brought there some 1,500 airplanes, increasing their number to 3,000-4,000.
They have built new airports and missile bases, and are now intensively working
on the construction of transport routes. Earlier, in the Far East, the Soviets
would allow the movement of foreigners through trains.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Kang Sheng phản ứng thế nào
trước sự can thiệp của các anh?
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Ông ấy cố tránh trả lời, nhưng có sự
khác biệt so với Li Xiannian, mặc dù người ta hiểu rằng ông ấy
biết mọi thứ đang được thảo luận với Kosygin. Tuy nhiên, ông ấy
vẫn cố gắng tránh sự can thiệp của tôi.
Sau khi nói xong về các vấn đề chính trị, Kang Sheng nói rằng Huang
Yongsheng, tổng tham mưu trưởng, sẽ nói về các vấn đề quân sự. Ông ấy có mặt trong
các cuộc đàm phán và sau đó lên phát biểu, thông báo với chúng tôi rằng Liên Xô
đang nỗ lực chuẩn bị mạnh mẽ dọc biên giới Trung Quốc và Mông Cổ, nơi họ đã tập
trung cho đến nay 69 sư đoàn, do đó đã tăng thêm khoảng 29 sư đoàn trong một
thời gian ngắn. Họ cũng đã mang đến đó khoảng 1.500 máy bay, tăng số lượng lên
3.000-4.000. Họ đã xây dựng các sân bay và căn cứ tên lửa mới, và hiện đang
tích cực xây dựng các tuyến đường vận tải. Trước đó, ở Viễn Đông, Liên Xô sẽ
cho phép người nước ngoài di chuyển bằng tàu hỏa.
They have now very much limited this mode of transportation, replacing it
with air transportation. It is understood that this due to preparations and
trainings of the various armed units that have built up significantly along the
border areas. All these preparations are directed against our country, he
continued. Border conflicts are continuing, [and] this clearly shows that the
Soviets are preparing to attack China, but we think that they have not yet
completed these preparations, they have not mobilized to the extent that is
necessary to begin the war. Within the country, then, the Soviet revisionists
have great difficulties, he repeated, as Kang Sheng also said.
They also have difficulties in the international arena, as they have not
properly fixed relations with the United States of America and the Federal
Republic of Germany, so they are afraid of fighting on two fronts.
Họ hiện đã hạn chế rất nhiều phương thức vận chuyển này, thay thế bằng
vận chuyển hàng không. Người ta hiểu rằng điều này là do sự chuẩn bị và huấn
luyện của các đơn vị vũ trang khác nhau đã xây dựng đáng kể dọc theo các khu
vực biên giới. Tất cả những sự chuẩn bị này đều nhắm vào đất nước chúng ta, ông
nói tiếp. Xung đột biên giới vẫn đang tiếp diễn, [và] điều này cho thấy rõ ràng
rằng Liên Xô đang chuẩn bị tấn công Trung Quốc, nhưng chúng tôi nghĩ rằng họ
vẫn chưa hoàn thành những sự chuẩn bị này, họ chưa huy động đến mức cần thiết
để bắt đầu chiến tranh. Do đó, trong nước, những người theo chủ nghĩa xét lại
Liên Xô gặp rất nhiều khó khăn, ông nhắc lại, như Kang Sheng cũng đã nói.
Họ cũng gặp khó khăn trên trường quốc tế, vì họ chưa giải quyết thỏa đáng
mối quan hệ với Hoa Kỳ và Cộng hòa Liên bang Đức, vì vậy họ sợ phải chiến đấu
trên hai mặt trận.
The small border conflicts that the Soviets are engaged in at this time
may become more intense in the winter, we think — said Huang Yongsheng — but
the conditions to begin a general war against China have not yet matured. With
tens of divisions that they have amassed, they cannot attack us, because China
is not Czechoslovakia. Nevertheless, the possibility is not ruled out that they
adopt a wrong decision about the war, because it is known that in war there are
also things that do not depend on the will of the people, said the Chief of the
General Staff of the Chinese Army, but such a decision could cost them dearly.
He later added that Nixon also claimed that the Soviet leadership may adopt the
wrong decisions because it lacks military leadership.
COMRADE MEHMET SHEHU: It is precisely the military
leadership that the Soviet revisionists do not lack. The Soviet Union has at
the head of the army marshals who are among the most capable from any other
armies.
Các cuộc xung đột biên giới nhỏ mà Liên Xô đang tham gia vào thời điểm
này có thể trở nên dữ dội hơn vào mùa đông, chúng tôi nghĩ vậy — Huang
Yongsheng nói — nhưng các điều kiện để bắt đầu một cuộc chiến
tranh tổng lực chống lại Trung Quốc vẫn chưa chín muồi. Với hàng chục sư đoàn
mà họ đã tập hợp, họ không thể tấn công chúng tôi, vì Trung Quốc không phải là
Tiệp Khắc. Tuy nhiên, không loại trừ khả năng họ đưa ra quyết định sai lầm về
cuộc chiến, bởi vì người ta biết rằng trong chiến tranh cũng có những điều
không phụ thuộc vào ý chí của người dân, Tổng tham mưu trưởng Quân đội Trung
Quốc nói, nhưng một quyết định như vậy có thể khiến họ phải trả giá đắt. Sau
đó, ông nói thêm rằng Nixon cũng tuyên bố rằng giới lãnh đạo Liên Xô có thể đưa
ra những quyết định sai lầm vì họ thiếu sự lãnh đạo về mặt quân sự.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Chính sự lãnh đạo về mặt quân sự là
điều mà những người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô không thiếu. Liên Xô có
những nguyên soái quân đội đứng đầu là những người có năng lực nhất trong số
các quân đội khác.
COMRADE RITA MARKO: Guided by Mao's teachings, continued
the Chinese Chief of Staff, we are also preparing to withstand a surprise
attack by the Soviets against our nuclear bases, or from the ground, or an
immediate attack in both directions. They might provoke us at the border; they
might attack us from the air also. Whatever kind of bombing or attack the
Soviets carry out against our country, we will consider this a war and will not
remain passive like the Vietnamese. That is why we are working and preparing
for the worst-case scenario; if they attack us, we will immediately take
initiative.
Then the Chief of Staff said that Kosygin has come here for talks, but we
still do not know what he has laid out.
COMRADE ENVER HOXHA: It does not seem likely to me that
the Soviet Union has concentrated 70 divisions on the Chinese border; it has
150 divisions in total, [and] some of them are occupied within the country,
[while] there are many divisions in Europe. What about the reserves? One cannot
go to war without the reserves.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Được hướng dẫn bởi lời dạy của Mao, Tổng tham mưu
trưởng Trung Quốc tiếp tục, chúng ta cũng đang chuẩn bị để chống lại một cuộc
tấn công bất ngờ của Liên Xô vào các căn cứ hạt nhân của chúng ta, hoặc từ mặt
đất, hoặc một cuộc tấn công ngay lập tức theo cả hai hướng. Họ có thể khiêu
khích chúng ta ở biên giới; họ cũng có thể tấn công chúng ta từ trên không. Bất
kể loại ném bom hoặc tấn công nào mà Liên Xô thực hiện chống lại đất nước chúng
ta, chúng ta sẽ coi đây là một cuộc chiến tranh và sẽ không thụ động như người
Việt Nam. Đó là lý do tại sao chúng ta đang làm việc và chuẩn bị cho tình huống
xấu nhất; nếu họ tấn công chúng ta, chúng ta sẽ ngay lập tức chủ động.
Sau đó, Tổng tham mưu trưởng nói rằng Kosygin đã đến đây để đàm
phán, nhưng chúng ta vẫn chưa biết ông ấy đã vạch ra những gì.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Đối với tôi, có vẻ như không có khả
năng Liên Xô đã tập trung 70 sư đoàn ở biên giới Trung Quốc; tổng cộng có 150
sư đoàn, [và] một số trong số đó đang bị chiếm đóng trong nước, [trong khi] có
nhiều sư đoàn ở châu Âu. Còn lực lượng dự bị thì sao? Người ta không thể tham
gia chiến tranh mà không có lực lượng dự bị.
COMRADE MEHMET SHEHU: China cannot be attacked with 70
divisions.
COMRADE RITA MARKO: When the Chief of Staff said that we
do not know how the talks between Kosygin and Kang Sheng are going, to fix
this, he spoke again, saying that if the Chinese had not accepted the talks for
their part, the Russians might have lied, saying that we support talks but the
Chinese do not want them. I took this opportunity to point out to them that
what you are saying is baseless, that you are contradicting what you have said
before. The Soviet revisionists, I continued, do everything that can be done
against us, lying also, but nevertheless we should not make any concessions to
them.
After this, the Chief of Staff said that we are not attacking the
Soviets, but if they touch us, we will fight.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Trung Quốc không thể bị tấn công
bằng 70 sư đoàn.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Khi Tham mưu trưởng nói rằng chúng
ta không biết các cuộc đàm phán giữa Kosygin và Khang Sinh diễn ra như thế nào,
để sửa chữa điều này, ông ấy lại nói rằng nếu Trung Quốc không chấp nhận các
cuộc đàm phán về phía họ, thì người Nga có thể đã nói dối, nói rằng chúng ta
ủng hộ các cuộc đàm phán nhưng người Trung Quốc không muốn chúng. Tôi đã nhân
cơ hội này để chỉ ra với họ rằng những gì các ông đang nói là vô căn cứ, rằng
các ông đang mâu thuẫn với những gì mình đã nói trước đây. Những người theo chủ
nghĩa xét lại Liên Xô, tôi tiếp tục, làm mọi thứ có thể chống lại chúng ta,
cũng nói dối, nhưng dù sao chúng ta cũng không nên nhượng bộ họ.
Sau đó, Tham mưu trưởng nói rằng chúng ta không tấn công Liên Xô, nhưng
nếu họ động đến chúng ta, chúng ta sẽ chiến đấu.
I had one more thing, he continued. According to the information we have,
the commanders of the four main regions of the Soviet Union bordering China,
with the exception of one, have been replaced. One of them was the deputy
commander of the Radio-Technical Troops of the Soviet Union.
Kang Sheng took the floor again and said that the
Albanian comrades are interested in these issues, so this why we are telling
these things to you. Then he added that Kosygin’s arrival will not be
published, and we are only informing you about this, and that we [the Chinese]
will not inform other sister parties. It appeared like the Chinese leaders were
very concerned about how they would present this meeting to us. Then Kang Sheng
expressed [their] great joy about our successes, pointed out the work carried
out in Albania now about revolutionizing schools, about our experience, etc.,
and further emphasized that their ambassador in Tirana has apparently informed
them that this year our agriculture has grown significantly and would satisfy
all of the country’s grain needs. He also said, later on, additional good
things about our party and our country.
Tôi còn một điều nữa, ông tiếp tục. Theo thông tin chúng tôi có, các chỉ
huy của bốn vùng chính của Liên Xô giáp Trung Quốc, ngoại trừ một vùng, đã bị
thay thế. Một trong số họ là phó chỉ huy của Quân đội Kỹ thuật Vô tuyến của
Liên Xô.
Khang Sinh lại lên tiếng và nói
rằng các đồng chí Albania quan tâm đến những vấn đề này, vì vậy
chúng tôi nói những điều này với các bạn. Sau đó, ông nói thêm rằng sự xuất
hiện của Kosygin sẽ không được công bố, và chúng tôi
chỉ thông báo cho các bạn về điều này, và chúng tôi [người Trung Quốc] sẽ không
thông báo cho các đảng chị em khác. Có vẻ như các nhà lãnh đạo Trung Quốc rất
quan tâm đến cách họ sẽ trình bày cuộc họp này với chúng tôi. Sau đó, Khang Sinh bày tỏ niềm vui lớn
của [họ] về những thành công của chúng tôi, chỉ ra công việc đang được thực
hiện ở Albania hiện nay về cách mạng hóa trường học, về kinh nghiệm của chúng
tôi, v.v., và nhấn mạnh thêm rằng đại sứ của họ tại Tirana dường như đã thông
báo với họ rằng năm nay nền nông nghiệp của chúng tôi đã tăng trưởng đáng kể và
sẽ đáp ứng được tất cả nhu cầu ngũ cốc của đất nước. Sau đó, ông cũng nói thêm
những điều tốt đẹp về đảng và đất nước chúng ta.
Finally, on behalf of the Chinese Central Committee and Government, he
communicated to us the invitation to send an official delegation. Since we are
so busy, we will not have a large celebration. We will not invite others, and
on this point we have informed our friends that whoever wants to come, we
welcome you. However, you the Albanians, should a delegation of any rank, and
therefore as the close friends that we are, we are inviting you once again and
please inform comrades Enver Hoxha and Mehmet Shehu about this.
When Kang Sheng finished, I asked him once again what was discussed in
this meeting with Kosygin, but he replied that he did not know anything.
Nevertheless, we are familiar with the situation, I told him. Kang Sheng only
said that Kosygin has asked for it to be published as if he arrived in Beijing
from Hanoi, not from Irkutsk, and shut down this discussion here, with the
justification that he was “tired.”
Cuối cùng, thay mặt cho Ủy ban Trung ương và Chính phủ Trung Quốc, ông đã
truyền đạt cho chúng tôi lời mời cử một phái đoàn chính thức. Vì chúng tôi rất
bận rộn, chúng tôi sẽ không tổ chức lễ kỷ niệm lớn. Chúng tôi sẽ không mời
những người khác, và về điểm này, chúng tôi đã thông báo với bạn bè của mình
rằng bất kỳ ai muốn đến, chúng tôi đều chào đón các bạn. Tuy nhiên, các bạn
người Albania, nếu có một phái đoàn bất kỳ cấp bậc nào, và do đó, với tư cách
là những người bạn thân thiết, chúng tôi mời các bạn một lần nữa và vui lòng
thông báo cho các đồng chí Enver Hoxha và Mehmet
Shehu về điều này.
Khi Kang Sheng nói xong, tôi hỏi
lại ông ấy một lần nữa về những gì đã được thảo luận trong cuộc họp này với
Kosygin, nhưng ông ấy trả lời rằng ông ấy không biết gì cả. Tuy nhiên, chúng
tôi đã quen thuộc với tình hình, tôi nói với ông ấy. Kang Sheng chỉ nói rằng Kosygin đã yêu cầu công bố
như thể ông ấy đến Bắc Kinh từ Hà Nội, không phải từ Irkutsk, và kết thúc cuộc
thảo luận này ở đây, với lý do là ông ấy "mệt mỏi".
They held a dinner at the house where our delegation was staying because
Zhou Enlai was coming over. We were told that the house had been occupied since
the time of the Cultural Revolution but we have now reserved it for you. Kang
Sheng, Li Xiannian, and almost all the others who had met us upon arrival at
the airport attended the dinner. Ahead of the dinner, they told us that Zhou
Enlai had been very busy but, in fact, as he himself told us, he had been
sleeping that afternoon. I mention this because we tried three times to meet
with the friends of our embassy in Beijing, but they turned us back saying that
Zhou Enlai was coming to meet us, but he did not, for the reason that I
explained.
Họ tổ chức tiệc tối tại ngôi nhà nơi đoàn đại biểu của chúng tôi đang ở
vì Chu Ân Lai sắp đến. Chúng tôi
được thông báo rằng ngôi nhà đã có người ở từ thời Cách mạng Văn hóa nhưng giờ
chúng tôi đã dành chỗ cho các bạn. Khang Thịnh, Lý Tiên
Niệm và hầu hết những người khác đã gặp chúng tôi khi đến
sân bay đều tham dự tiệc tối. Trước bữa tối, họ nói với chúng tôi rằng Chu Ân Lai rất bận rộn nhưng
thực tế, như chính ông ấy đã nói với chúng tôi, ông ấy đã ngủ vào buổi chiều
hôm đó. Tôi đề cập đến điều này vì chúng tôi đã cố gắng ba lần để gặp những
người bạn của đại sứ quán chúng tôi ở Bắc Kinh, nhưng họ đã từ chối chúng tôi
và nói rằng Chu Ân Lai sẽ đến gặp chúng
tôi, nhưng ông ấy đã không đến, vì lý do mà tôi đã giải thích.
At dinner, Zhou Enlai began the conversation by telling us that we would
also visit Nanjing, where I have had talks with Chiang Kai-shek, and you will
see the bridge there. Later, when we were served pork, I did not feel like
eating so I did not serve myself from it. You do not eat it, Zhou Enlai said.
No, I said to him, I do eat it but today I am very full and cannot eat. Whereas
I eat a lot of it, said Zhou Enlai, and opened the conversation with a discussion
about pork, to then lead to Kosygin. He told Kang Sheng that the Soviets have
accused us [the Chinese] of breaching the supply contracts about pork and that
we have created difficulties for them on this account, etc., etc. I told him
that the Soviet revisionists were the first to break the contracts, the first
to always launch accusations against us, and the Soviet revisionists are used
to doing all the time against all those who do not do their bidding, in fact,
Kosygin, Brezhnev, and the other Soviet revisionist leaders, as well as all
their comrades everywhere, are ready to do anything against those who do not
follow their lead. So Zhou Enlai deliberately opened the conversation with the
discussion on pork, just to get it started. Then, he went on to explain that
the Soviets also accuse the Chinese of not supplying timber, but Zhou Enlai
emphasized that we have not breached any of their contracts, on the contrary,
they are the ones who have breached them. For this reason, we have not entered
into any new contract with them, ever since then and also not this year. I took
the opportunity to let them know our point of view, telling them that we have
not split with them on account of pork, but that there are more profound
issues, very important issues between us, as we know. Throughout the entire
conversation at dinner Zhou Enlai spoke loudly.
COMRADE MEHMET SHEHU: Did Zhou Enlai not say anything
about how and why Kosygin came to China?
Trong bữa tối, Chu Ân Lai bắt đầu cuộc trò
chuyện bằng cách nói với chúng tôi rằng chúng tôi cũng sẽ đến thăm Nam Kinh,
nơi tôi đã có cuộc hội đàm với Tưởng Giới Thạch, và các bạn sẽ thấy
cây cầu ở đó. Sau đó, khi chúng tôi được phục vụ thịt lợn, tôi không muốn ăn
nên tôi đã không tự phục vụ mình từ nó. Bạn không ăn nó, Chu Ân Lai nói. Không,
tôi nói với ông ấy, tôi ăn nó nhưng hôm nay tôi rất no và không thể ăn. Trong
khi tôi ăn rất nhiều, Chu Ân Lai nói, và mở đầu cuộc
trò chuyện bằng một cuộc thảo luận về thịt lợn, sau đó dẫn đến Kosygin. Ông ta nói với Khang Sinh rằng Liên Xô đã cáo
buộc chúng ta [người Trung Quốc] vi phạm hợp đồng cung cấp thịt lợn và chúng ta
đã gây khó khăn cho họ vì lý do này, v.v. Tôi nói với ông ta rằng những người
theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô là những người đầu tiên phá vỡ hợp đồng, là những
người đầu tiên luôn đưa ra cáo buộc chống lại chúng ta, và những người theo chủ
nghĩa xét lại Liên Xô đã quen với việc làm mọi lúc với tất cả những ai không
làm theo ý họ, trên thực tế, Kosygin, Brezhnev và các nhà lãnh đạo
theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô khác, cũng như tất cả các đồng chí của họ ở khắp
mọi nơi, sẵn sàng làm bất cứ điều gì chống lại những ai không tuân theo sự chỉ
đạo của họ. Vì vậy, Chu Ân Lai cố tình mở đầu cuộc
trò chuyện bằng cuộc thảo luận về thịt lợn, chỉ để bắt đầu. Sau đó, ông ta tiếp
tục giải thích rằng Liên Xô cũng cáo buộc Trung Quốc không cung cấp gỗ, nhưng Chu Ân Lai nhấn mạnh rằng chúng
ta không vi phạm bất kỳ hợp đồng nào của họ, ngược lại, họ là những người đã vi
phạm chúng. Vì lý do này, chúng ta đã không ký bất kỳ hợp đồng mới nào với họ,
kể từ đó và cả năm nay nữa. Tôi đã nhân cơ hội này để cho họ biết quan điểm của
chúng tôi, nói với họ rằng chúng tôi không chia rẽ với họ vì thịt lợn, mà có
những vấn đề sâu sắc hơn, những vấn đề rất quan trọng giữa chúng tôi, như chúng
ta đã biết. Trong suốt cuộc trò chuyện tại bữa tối, Chu Ân Lai đã nói rất to.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Chu Ân Lai không nói gì về việc
Kosygin đến Trung Quốc như thế nào và tại sao
sao?
COMRADE RITA MARKO: He did not give us a proper
overview, [and] all that I am relaying he shared one after the other, in an
unsystematic manner. I told them that you know them on your own, that the
Soviet revisionists are capable of doing everything against us, let alone breach
contracts or remove specialists from our countries. This is why I do not find
the meeting you had with Kosygin to be appropriate. Then Zhou Enlai jumped in
and said, we have also been talking to the United States for 14 years. I mentioned
to him again that, in my personal opinion, it does not seem appropriate that
you met with Kosygin on these issues, on which another way could have been
found. You are too extremist, he told me, with a hurt look in his face. I asked
the translator to repeat these words to me once more to make sure that I had
not misunderstood them, and after the translator said that he had not made any
mistakes, I replied to Zhou Enlai that I am not an extremist but a
revolutionary who speaks openly. He immediately turned to Kang Sheng with the
words: How then to explain Stalin’s meeting with Ribbentrop? We have been
talking to the United States for 14 years; have we perhaps made concessions to
the Americans during this time? I intervened again and told him that you yourself,
when you were in Tirana, told us that you put forward a third-rank person to
talk to the Americans, a person who does nothing, and then in this concrete
situation I do not think that your meeting with Kosygin serves us. Have Soviet
leaders perhaps been less fascist than the Germans when Stalin met with them?
Zhou Enlai [asked]. It was clear that he was very hurt. Nobody is saying that,
I replied.
ĐỒNG TÁC RITA MARKO: Ông ấy không đưa cho chúng tôi một
cái nhìn tổng quan thích hợp, [và] tất cả những gì tôi đang truyền đạt, ông ấy
đã chia sẻ lần lượt, theo cách không có hệ thống. Tôi đã nói với họ rằng các
bạn tự biết họ, rằng những người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô có khả năng làm
mọi thứ chống lại chúng tôi, chứ đừng nói đến việc vi phạm hợp đồng hoặc trục
xuất các chuyên gia khỏi đất nước chúng tôi. Đây là lý do tại sao tôi không
thấy cuộc gặp giữa bạn và Kosygin là phù hợp. Sau đó, Chu Ân Lai nhảy vào và nói,
chúng tôi cũng đã nói chuyện với Hoa Kỳ trong 14 năm. Tôi đã đề cập lại với ông
ấy rằng, theo ý kiến cá nhân của tôi, có vẻ không phù hợp khi bạn gặp Kosygin
về những vấn đề này, trong khi có thể tìm ra cách khác. Bạn quá cực đoan, ông ấy
nói với tôi, với vẻ mặt đau khổ. Tôi yêu cầu người phiên dịch lặp lại những từ
này với tôi một lần nữa để đảm bảo rằng tôi không hiểu sai chúng, và sau khi
người phiên dịch nói rằng anh ta không mắc bất kỳ lỗi nào, tôi đã trả lời Chu Ân Lai rằng tôi không phải
là một người cực đoan mà là một nhà cách mạng nói chuyện một cách cởi mở. Ông
ta ngay lập tức quay sang Khang Sinh và nói: Vậy thì giải thích thế nào về cuộc
gặp của Stalin với Ribbentrop? Chúng ta đã đàm
phán với Hoa Kỳ trong 14 năm; có lẽ chúng ta đã nhượng bộ người Mỹ trong thời
gian này? Tôi lại xen vào và nói với ông ta rằng chính ông, khi ông ở Tirana, đã nói với chúng
tôi rằng ông đã đề cử một người hạng ba để đàm phán với người Mỹ, một người
không làm gì cả, và sau đó trong tình huống cụ thể này, tôi không nghĩ rằng
cuộc gặp của ông với Kosygin có ích cho chúng
ta. Có lẽ các nhà lãnh đạo Liên Xô đã ít phát xít hơn người Đức khi Stalin gặp họ? Chu Ân Lai [hỏi]. Rõ ràng là
ông ấy đã rất tổn thương. Không ai nói như vậy cả, tôi trả lời.
It should be noted that during this dinner, which he hosted, he did not
raise a single toast to us.
After we finished eating, around 9:30 or 10 p.m., Zhou Enlai got up and
invited us to go for talks. He suggested we bring along with us whomever we
wanted from the members of the delegation, but he brought along all the Chinese
individuals who were at the dinner. The conversation began on other issues from
those discussed at the dinner, like the issue of the delegation to be sent to
their celebration. We welcome the delegation you will send to us on the
occasion of the 20th anniversary of the proclamation of our Republic, he said.
Please tell comrade Enver and the other Albanian comrades to send a delegation
to us; we have also made this proposal through the ambassador. We have today
prepared a letter in which we express our wish also to invite the comrade of
the Marxist-Leninist Communist Party of Poland, so create the possibility for
him to come to China. I do not know if he is in Albania or not, Zhou Enlai
said. I do not know, I said, but I will inform the leadership.
Cần lưu ý rằng trong bữa tối do ông chủ trì, ông không hề nâng ly chúc
mừng chúng tôi.
Sau khi chúng tôi ăn xong, khoảng 9:30 hoặc 10
giờ tối, Chu Ân Lai đứng dậy và mời
chúng tôi đi đàm phán. Ông đề nghị chúng tôi mang theo bất kỳ ai chúng tôi muốn
trong số các thành viên của phái đoàn, nhưng ông lại mang theo tất cả những cá
nhân Trung Quốc có mặt tại bữa tối. Cuộc trò chuyện bắt đầu về các vấn đề khác từ
những vấn đề đã thảo luận tại bữa tối, như vấn đề phái đoàn sẽ được cử đến dự
lễ kỷ niệm của họ. Chúng tôi hoan nghênh phái đoàn mà các bạn sẽ cử đến chúng
tôi nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày thành lập nước Cộng hòa của chúng tôi, ông
nói. Xin hãy nói với đồng chí Enver và các đồng chí Albania khác cử một phái
đoàn đến với chúng tôi; chúng tôi cũng đã đưa ra đề xuất này thông qua đại sứ.
Hôm nay, chúng tôi đã chuẩn bị một lá thư trong đó chúng tôi bày tỏ mong muốn
được mời đồng chí của Đảng Cộng sản Marxist-Leninist của Ba Lan, do đó
tạo điều kiện cho ông ấy đến Trung Quốc. Tôi không biết ông ấy có ở Albania hay không, Chu Ân
Lai nói. Tôi nói, tôi không biết nhưng tôi sẽ thông báo với ban lãnh đạo.
Then, he began the conversation by saying that after attending the
funeral ceremony for Ho Chi Minh in Hanoi, since you are our friends, you came
to us in Beijing so we would like to inform you that Kosygin passed through
here, and we had a meeting with him at the airport. Of course, Comrade Enver
and the other Albanian leading comrades will ask you about this meeting, so I
would like to briefly inform you about this issue.
Four and a half years ago, after Kosygin went to Hanoi, he passed through
Beijing on his way to the Soviet Union and also met with Chairman Mao, who told
him back then that we would continue the polemics with you for another 10,000
years, but we will maintain state relations. On this occasion, we talked to him
then about trade issues, but later our relations became more and more strained,
not only on trade issues, but in all other aspects, getting to the point of the
current provocations. Current relations between our two countries are so
aggravated that they have reached a very low point. This issue is familiar both
to your earlier ambassador Vasil Nathanaili and to the new one. Even our trade
contradictions [sic] with the Soviet Union have broken down. Thus, in 1969 we
did not enter into any trade agreements with the Soviets, with the exception of
some very small, insignificant agreement. Our two countries are very critical
of each other in the press and in the diplomatic arena. When we name the Soviet
revisionists by name in speeches, their diplomats leave; when we do not mention
them, they do not leave.
Sau đó, ông bắt đầu cuộc trò chuyện bằng cách nói rằng sau khi dự lễ tang
Hồ Chí Minh tại Hà Nội, vì các
bạn là bạn của chúng tôi, các bạn đã đến Bắc Kinh với chúng tôi nên chúng tôi
muốn thông báo với các bạn rằng Kosygin đã đi qua đây và
chúng tôi đã có cuộc gặp với ông ấy tại sân bay. Tất nhiên, Đồng chí Enver và
các đồng chí lãnh đạo Albania khác sẽ hỏi các bạn
về cuộc gặp này, vì vậy tôi muốn thông báo ngắn gọn cho các bạn về vấn đề này.
Bốn năm rưỡi trước, sau khi Kosygin đến Hà Nội, ông đã
đi qua Bắc Kinh trên đường đến Liên Xô và cũng đã gặp Chủ tịch Mao, người đã nói với
ông ấy vào thời điểm đó rằng chúng tôi sẽ tiếp tục tranh luận với các bạn trong
10.000 năm nữa, nhưng chúng tôi sẽ duy trì quan hệ nhà nước. Vào dịp này, chúng
tôi đã nói chuyện với ông ấy về các vấn đề thương mại, nhưng sau đó quan hệ của
chúng tôi ngày càng căng thẳng, không chỉ về các vấn đề thương mại, mà còn ở
mọi khía cạnh khác, đi đến điểm của những hành động khiêu khích hiện tại. Quan
hệ hiện tại giữa hai nước chúng ta đã trở nên tồi tệ đến mức đã xuống mức rất
thấp. Vấn đề này quen thuộc với cả đại sứ trước đây của ngài là Vasil
Nathanaili và đại sứ mới. Ngay cả những mâu thuẫn thương mại của
chúng ta với Liên Xô cũng đã tan vỡ. Do đó, vào năm 1969, chúng ta không ký bất
kỳ hiệp định thương mại nào với Liên Xô, ngoại trừ một số thỏa thuận rất nhỏ,
không đáng kể. Hai nước chúng ta rất chỉ trích lẫn nhau trên báo chí và trong
lĩnh vực ngoại giao. Khi chúng ta nêu tên những người theo chủ nghĩa xét lại
Liên Xô trong các bài phát biểu, các nhà ngoại giao của họ sẽ rời đi; khi chúng
ta không nhắc đến họ, họ sẽ không rời đi.
[Marko:] That is what we want, I intervened, for the revisionists to
leave from our places so that we can keep these clean.
Then, Zhou Enlai explained that earlier there were no incidents at the
border, but now there are major border incidents such as in Zhenbao, Xinjiang,
etc., where there have been armed clashes. Encouraging these conflicts, he
continued, the Soviets are transferring large military forces to the Far East.
Although the border delegations of the two sides meet occasionally, the
problems are not resolved, and our governments continue to exchange reciprocal
notes without achieving any results. The Soviets had made a proposed to have
talks with us, but not a complete one. We made a clear and concrete proposal on
June 13th. After this, they sent us a document, to which we did not reply
because Brezhnev and then Gomułka praised American imperialism in their
speeches that were published at that time.
[Marko:] Đó là những gì chúng tôi muốn, tôi
đã can thiệp, để những người theo chủ nghĩa xét lại rời khỏi nơi của chúng tôi
để chúng tôi có thể giữ sạch sẽ nơi này.
Sau đó, Chu Ân Lai giải thích rằng
trước đây không có sự cố nào ở biên giới, nhưng bây giờ có những sự cố biên
giới lớn như ở Zhenbao, Tân Cương, v.v., nơi đã xảy ra các
cuộc đụng độ vũ trang. Khuyến khích những xung đột này, ông tiếp tục, Liên Xô
đang chuyển lực lượng quân sự lớn đến Viễn Đông. Mặc dù các phái đoàn biên giới
của hai bên thỉnh thoảng gặp nhau, nhưng các vấn đề vẫn không được giải quyết
và chính phủ của chúng tôi tiếp tục trao đổi công hàm qua lại mà không đạt được
bất kỳ kết quả nào. Liên Xô đã đưa ra đề xuất đàm phán với chúng tôi, nhưng
không phải là một đề xuất đầy đủ. Chúng tôi đã đưa ra một đề xuất rõ ràng và cụ
thể vào ngày 13 tháng 6. Sau đó, họ gửi cho
chúng tôi một tài liệu, mà chúng tôi đã không trả lời vì Brezhnev và sau đó là Gomułka đã ca ngợi chủ
nghĩa đế quốc Mỹ trong các bài phát biểu của họ được công bố vào thời điểm đó.
By assessing the situation that has emerged, we set ourselves the task of
making political and military preparations and we have openly stated that we
will fight to the end against all enemies. It was at this point that Zhou Enlai
said that in Lin Biao’s report at the Congress, it was said that the Soviets
had asked by phone to hold talks with us. Kang Sheng also told us about this,
adding that the telephone operator, on his own initiative, did not allow them
to get through. We criticized the telephone operator, who should not have acted
on his own initiative, Kang Sheng told us, [whereas] he should have reported to
the leadership, but, on the other hand, we praised him for the revolutionary
spirit and the hatred he expressed, which reflects the hatred of all our masses
towards them. Then, Zhou Enlai said that they will reply to their note. He
added: Keeping in mind their entire path, we think that there is nothing to
talk to them about, that in the current situation the Soviet revisionists seek
contacts with them. Up until I was in Hanoi, Zhou Enlai continued, we avoided
contacts with them, but as soon as the Soviets learned that I was going to
Vietnam to attend Ho Chi Minh’s funeral, they hurried to take advantage of this
occasion, and this is why they immediately suspended talks with the Japanese
Foreign Minister and sent their delegation led by Kosygin in order to meet with
me in Hanoi. Since our delegation returned quickly to Beijing, the Soviet
delegation stayed in India, where they held talks with the government officials
there. The Soviet delegation arrived in Hanoi on September 6th, whereas I think
that the Albanian delegation arrived on September 8th. There, based on your
proposal, Li Xiannian, taking into account your opinion, did not respond to Kosygin’s
greeting.
Đánh giá tình hình đã xuất hiện, chúng ta đặt ra nhiệm vụ chuẩn bị chính
trị và quân sự và chúng ta đã công khai tuyên bố rằng chúng ta sẽ chiến đấu đến
cùng chống lại mọi kẻ thù. Vào thời điểm này, Chu Ân Lai nói rằng trong báo
cáo của Lâm Bưu tại Đại hội, người
ta nói rằng Liên Xô đã yêu cầu qua điện thoại để đàm phán với chúng ta. Khang Sinh cũng nói với chúng
ta về điều này, nói thêm rằng người trực tổng đài, theo sáng kiến của riêng
mình, đã không cho họ liên lạc. Chúng ta chỉ trích người trực tổng đài, người
không nên hành động theo sáng kiến của mình, Khang Sinh nói với chúng ta,
[trong khi] anh ta nên báo cáo với lãnh đạo, nhưng mặt khác, chúng ta khen ngợi
anh ta về tinh thần cách mạng và lòng căm thù mà anh ta thể hiện, phản ánh lòng
căm thù của toàn thể quần chúng chúng ta đối với họ. Sau đó, Chu Ân Lai nói rằng họ sẽ trả
lời công hàm của họ. Ông nói thêm: Ghi nhớ toàn bộ con đường của họ, chúng ta
nghĩ rằng không có gì để nói với họ, rằng trong tình hình hiện tại, những người
theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô tìm cách liên lạc với họ. Cho đến khi tôi ở Hà
Nội, Chu Ân Lai tiếp tục, chúng tôi
tránh tiếp xúc với họ, nhưng ngay khi Liên Xô biết rằng tôi sẽ đến Việt Nam để
dự tang lễ Hồ Chí Minh, họ đã vội vàng tận dụng cơ hội này, và đây là lý
do tại sao họ ngay lập tức đình chỉ các cuộc đàm phán với Bộ trưởng Ngoại giao
Nhật Bản và cử phái đoàn của họ do Kosygin dẫn đầu đến gặp tôi
ở Hà Nội. Vì phái đoàn của chúng tôi nhanh chóng trở về Bắc Kinh, nên phái đoàn
Liên Xô ở lại Ấn Độ, nơi họ đã hội đàm với các quan chức chính phủ ở đó. Phái
đoàn Liên Xô đến Hà Nội vào ngày 6 tháng 9, trong khi tôi nghĩ rằng phái đoàn Albania đã đến vào ngày 8 tháng 9. Ở đó, dựa trên đề xuất của ngài, Lý Tiên
Niêm, đã cân nhắc đến ý kiến của ngài, đã không trả lời lời chào của Kosygin.
[Marko:] When I said that this was the correct position, Zhou Enlai did
not speak.
On the afternoon of September 9th, the Vietnamese Minister of Foreign
Affairs went to at Li Xiannian and informed the Chinese delegation about the
Soviet request for a Sino-Soviet meeting at the prime ministerial level. When
you left for Beijing, Zhou Enlai told us, we had just considered the Soviet
proposal and, after talking to Mao Zedong and Lin Biao, we replied through the
Vietnamese that we could have a meeting at the airport in Beijing. But when our
response arrived in Hanoi, Kosygin had left Vietnam [and] he received our
response late. The Vietnamese informed us that the Soviets were also willing
for him to come from Irkutsk, but they proposed that it be publicly announced
as if he had come from Hanoi. On instructions from Chairman Mao, we accepted the
meeting with Kosygin and talked to him for three and a half hours, and after we
had lunch, he left. There is a reason for their hurry to have this meeting.
Zhou said: We wanted to know why they asked for it so urgently. I want to
emphasize, he continued, that the talks had nothing to do with the party; they
were talks along the state channel. At this meeting, the Soviets asked that the
most urgent problems between us be resolved.
[Marko:] Khi tôi nói rằng đây là lập trường đúng đắn, Chu Ân Lai
không nói gì.
Chiều ngày 9 tháng 9, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam đã
đến gặp Lý Tiên Niệm và thông báo cho
phái đoàn Trung Quốc về yêu cầu của Liên Xô về một cuộc họp Trung-Xô ở cấp thủ
tướng. Khi các ngài rời đi Bắc Kinh, Chu Ân Lai nói với chúng tôi,
chúng tôi vừa xem xét đề xuất của Liên Xô và sau khi nói chuyện với Mao Trạch Đông và Lâm Bưu, chúng tôi đã trả
lời thông qua người Việt Nam rằng chúng tôi có thể họp tại sân bay ở Bắc Kinh.
Nhưng khi phản hồi của chúng tôi đến Hà Nội, Kosygin đã rời khỏi Việt Nam [và]
ông ấy nhận được phản hồi của chúng tôi muộn. Người Việt Nam thông báo với chúng
tôi rằng Liên Xô cũng muốn ông ấy đến từ Irkutsk, nhưng họ đề xuất rằng nên
công khai như thể ông ấy đến từ Hà Nội. Theo chỉ thị của Chủ tịch Mao, chúng tôi đã chấp
nhận cuộc họp với Kosygin và nói chuyện với ông ấy trong ba
tiếng rưỡi, và sau khi chúng tôi ăn trưa, ông ấy đã rời đi. Có một lý do khiến
họ vội vã tổ chức cuộc họp này. Chu nói: Chúng tôi muốn
biết tại sao họ lại yêu cầu gấp như vậy. Tôi muốn nhấn mạnh, ông tiếp tục, rằng
các cuộc đàm phán không liên quan gì đến đảng; chúng là các cuộc đàm phán qua
kênh nhà nước. Tại cuộc họp này, Liên Xô yêu cầu giải quyết những vấn đề cấp
bách nhất giữa chúng ta.
Before we had the talk, we put forward two important conditions for the
Soviets: first, that we will continue the theoretical polemics against them,
but this should not hinder relations between our two sides; secondly, as for
the rumors circulating in the Soviet Union that you will bomb our atomic bases,
we warn you and want you to know that in such a case, you will have entered
into a war with us. And for this reason we are mobilizing the people for war.
The whole world is now saying that the Sino-Soviet border is a very tense
situation and that a war between the Soviets and us is almost about to start.
These words circulate because of the news broadcast by the Soviet Union itself
and the American and Japanese news agencies. However, Zhou Enlai said, the
situation at the border is not as tense as it is made out to be. We said to
Kosygin that we are willing to talk about resolving the border problems. But
because the talks can take a long time, before this problem is definitively
settled, it would be good to find a temporary solution, as we have done with
India and other bordering countries. To this end, we propose to maintain the
status quo at the border, to avoid armed conflicts between the two sides, not
to open fire on each other, not to violate the airspace, not to obstruct water
navigation, and that the troops of both sides should leave the regions which
need to be discussed. We put forward to them that inhabitants of some border
regions be allowed to enter into the territory according to their needs and
pasturing. These were our proposals for the temporary solution of the border
problem, Zhou Enlai said at the conclusion of this topic.
Trước khi chúng ta nói chuyện, chúng tôi đã đưa ra hai điều kiện quan
trọng cho Liên Xô: thứ nhất, chúng tôi sẽ tiếp tục tranh luận lý thuyết chống
lại họ, nhưng điều này không được cản trở mối quan hệ giữa hai bên; thứ hai,
đối với những tin đồn lan truyền ở Liên Xô rằng các ông sẽ ném bom các căn cứ
nguyên tử của chúng tôi, chúng tôi cảnh báo các ông và muốn các ông biết rằng
trong trường hợp như vậy, các ông sẽ tham gia vào một cuộc chiến tranh với
chúng tôi. Và vì lý do này, chúng tôi đang huy động nhân dân cho chiến tranh.
Toàn thế giới hiện đang nói rằng biên giới Trung-Xô là một tình hình rất
căng thẳng và một cuộc chiến tranh giữa Liên Xô và chúng tôi sắp bắt đầu. Những
lời này lan truyền vì tin tức do chính Liên Xô và các hãng thông tấn của Mỹ và
Nhật Bản đưa tin. Tuy nhiên, Chu Ân Lai nói rằng tình hình ở
biên giới không căng thẳng như người ta vẫn nghĩ. Chúng tôi đã nói với Kosygin rằng chúng tôi sẵn
sàng đàm phán để giải quyết các vấn đề biên giới. Nhưng vì các cuộc đàm phán có
thể mất nhiều thời gian, trước khi vấn đề này được giải quyết dứt điểm, nên tốt
hơn là tìm một giải pháp tạm thời, như chúng tôi đã làm với Ấn Độ và các nước
có chung biên giới khác. Để đạt được mục đích này, chúng tôi đề xuất duy trì
nguyên trạng tại biên giới, tránh xung đột vũ trang giữa hai bên, không nổ súng
vào nhau, không xâm phạm không phận, không cản trở giao thông đường thủy và
quân đội của cả hai bên phải rời khỏi các khu vực cần thảo luận. Chúng tôi đề
xuất với họ rằng cư dân của một số khu vực biên giới được phép vào lãnh thổ
theo nhu cầu và chăn thả của họ. Đây là những đề xuất của chúng tôi để giải
quyết tạm thời vấn đề biên giới, Chu Ân Lai nói khi kết thúc chủ
đề này.
Kosygin was generally in agreement with our proposals and promised to
report everything to the Politburo. We also told him that we would report to Chairman
Mao Zedong. By taking these measures, we think that we will reduce the tension
that exists at the border between our two countries, he added.
Then, he continued, we talked to Kosygin about issues related to trade
and rail and air transportation and told him that for our part, we would
respect the agreements. We also talked about the reciprocal exchange of
ambassadors. These were the main topics of the conversation we had.
Kosygin nhìn chung đồng ý với các đề xuất của
chúng tôi và hứa sẽ báo cáo mọi việc lên Bộ Chính trị. Chúng tôi cũng nói với
ông ấy rằng chúng tôi sẽ báo cáo với Chủ tịch Mao Trạch
Đông. Bằng cách thực hiện các biện pháp này, chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi sẽ
giảm bớt căng thẳng hiện hữu ở biên giới giữa hai nước, ông nói thêm.
Sau đó, ông tiếp tục, chúng tôi đã nói chuyện với Kosygin về các vấn đề liên
quan đến thương mại, vận tải đường sắt và hàng không và nói với ông ấy rằng về
phần mình, chúng tôi sẽ tôn trọng các thỏa thuận. Chúng tôi cũng đã nói về việc
trao đổi đại sứ qua lại. Đây là những chủ đề chính của cuộc trò chuyện của chúng
tôi.
In our opinion, said Zhou Enlai, the Soviets will not change the plan of
deploying their armed forces near our border, so we must prepare and continue
mobilizing the masses for war, because they can try to deceive us, so a
surprise attack on their part cannot be ruled out. We know that there are also
adventurous people in the leadership of the Soviet Union, people who make the
wrong calculations. By attacking first, they think that they have the advantage
and will win. The Americans have said the same thing. There is no unity within
the Soviet leadership, he added. In the chaotic situation they have put
themselves in, they may make the wrong decision. This forces us to always be
vigilant. Nevertheless, there is also the possibility that the tension decreases.
If this proves to be the case, even for a short time, we think that it will be
useful for us. And this can be achieved, he said, because the Soviets preach so
much about peace, [and] the Soviet people do not support war. The decrease in
tension between our two countries, continued Zhou Enlai, will influence Soviet
revisionists to demobilize their forces. These situations are in our favor,
because they help us by giving us time.
Theo chúng tôi, Chu Ân Lai nói, Liên Xô sẽ
không thay đổi kế hoạch triển khai lực lượng vũ trang của họ gần biên giới của
chúng ta, vì vậy chúng ta phải chuẩn bị và tiếp tục huy động quần chúng cho
chiến tranh, vì họ có thể cố gắng lừa dối chúng ta, vì vậy không thể loại trừ
khả năng họ sẽ tấn công bất ngờ. Chúng ta biết rằng cũng có những người thích
phiêu lưu trong giới lãnh đạo Liên Xô, những người tính toán sai lầm. Bằng cách
tấn công trước, họ nghĩ rằng họ có lợi thế và sẽ giành chiến thắng. Người Mỹ cũng
đã nói như vậy. Không có sự thống nhất trong giới lãnh đạo Liên Xô, ông nói
thêm. Trong tình hình hỗn loạn mà họ tự đặt mình vào, họ có thể đưa ra quyết
định sai lầm. Điều này buộc chúng ta phải luôn cảnh giác. Tuy nhiên, cũng có
khả năng căng thẳng sẽ giảm xuống. Nếu điều này chứng minh là đúng, ngay cả
trong một thời gian ngắn, chúng tôi nghĩ rằng nó sẽ có ích cho chúng ta. Và
điều này có thể đạt được, ông nói, vì Liên Xô rao giảng rất nhiều về hòa bình,
[và] người dân Liên Xô không ủng hộ chiến tranh. Chu Ân Lai tiếp tục, sự giảm
căng thẳng giữa hai nước chúng ta sẽ ảnh hưởng đến những người theo chủ nghĩa
xét lại Liên Xô để giải giáp lực lượng của họ. Những tình huống này có lợi cho
chúng ta vì chúng giúp chúng ta có thêm thời gian.
What do you think about these issues?
[Marko:] This is how you judge these issues, I replied, we said what we
think, which is not in agreement with you.
COMRADE ENVER HOXHA: It would be beautiful if they could
also deceive the Americans this way, to demobilize, as the Chinese naively
think, so that we gain time, mobilize, become stronger. Is it possible to
disarm the imperialists and the revisionists?
COMRADE RITA MARKO: Before the Soviet delegation
departed for Hanoi, Zhou Enlai told us, the Soviets had requested that the
plane that would take the delegation to Vietnam pass through China - a large
plane with 700 seats, which would also transport the supplies for embalming Ho
Chi Minh, but we did not allow it, demanded as a condition that there would
also be a Chinese pilot and radio operator. They did not agree to this, so the
plane passed through India, etc.
Anh nghĩ sao về những vấn đề này?
[Marko:] Đây là cách anh đánh giá những vấn
đề này, tôi trả lời, chúng tôi nói những gì chúng tôi nghĩ, điều đó không phù
hợp với anh.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Thật tuyệt nếu họ cũng có thể lừa
dối người Mỹ theo cách này, để giải ngũ, như người Trung Quốc ngây thơ nghĩ, để
chúng ta có thời gian, huy động, trở nên mạnh mẽ hơn. Liệu có thể giải giáp bọn
đế quốc và bọn xét lại không?
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Trước khi phái đoàn Liên Xô khởi
hành đến Hà Nội, Chu Ân Lai đã nói với chúng
tôi, Liên Xô đã yêu cầu máy bay đưa phái đoàn đến Việt Nam phải đi qua Trung
Quốc - một chiếc máy bay lớn có 700 chỗ ngồi, cũng sẽ vận chuyển vật tư để ướp
xác Hồ Chí Minh, nhưng chúng tôi không cho phép, yêu cầu một điều kiện
là phải có một phi công và nhân viên vô tuyến người Trung Quốc. Họ không đồng ý
với điều này, vì vậy máy bay đã đi qua Ấn Độ, v.v.
When Zhou Enlai expressed the opinion that if the Soviets come to an
agreement with the Chinese they would demobilize, that they were for peace,
etc., I stressed once again what the Soviet revisionists are, that we know them
very well. Yes, they have disagreements within the leadership, Zhou Enlai said.
Even better, I again intervened, we should work towards having these
disagreements increase, in order for them to be divided even further and so
that we can gain from this situation, so I think that this meeting was mistaken
and it has served them. He did not like that.
Nevertheless, he again took the floor began elaborating on this issue,
explaining that the first reason why the Soviets were forced to have this
meeting is so they can put pressure on the United States, which demand great
concessions from the Soviet Union. He then addressed the issue of West Berlin,
for which nothing has been done and will not be done, spoke about the Paris
conference on Vietnam, where talks are not going the way the Soviets want,
about Nixon's visit to Romania and not to the Soviet Union, etc. All these
[issues] have greatly preoccupied the Soviet Union, and therefore, with this
meeting, the Soviets want to achieve something big before now going to the UN
on the eve of the General Assembly meeting.
Khi Chu Ân Lai bày tỏ quan điểm
rằng nếu Liên Xô đạt được thỏa thuận với Trung Quốc, họ sẽ giải ngũ, rằng họ
ủng hộ hòa bình, v.v., tôi đã nhấn mạnh một lần nữa những người theo chủ nghĩa
xét lại Liên Xô là gì, rằng chúng ta biết rất rõ về họ. Đúng, họ có những bất
đồng trong giới lãnh đạo, Chu Ân Lai nói. Thậm chí tốt
hơn, tôi lại can thiệp, chúng ta nên làm việc để những bất đồng này gia tăng,
để họ chia rẽ hơn nữa và để chúng ta có thể hưởng lợi từ tình hình này, vì vậy
tôi nghĩ rằng cuộc họp này là sai lầm và nó đã phục vụ cho họ. Ông ấy không
thích điều đó.
Tuy nhiên, ông ấy lại lên tiếng và bắt đầu giải thích về vấn đề này, giải
thích rằng lý do đầu tiên khiến Liên Xô buộc phải tổ chức cuộc họp này là để họ
có thể gây áp lực lên Hoa Kỳ, quốc gia đòi hỏi những nhượng bộ lớn từ Liên Xô.
Sau đó, ông đề cập đến vấn đề Tây Berlin, vấn đề mà chưa có
hành động nào được thực hiện và sẽ không được thực hiện, nói về hội nghị Paris
về Việt Nam, nơi các cuộc đàm phán không diễn ra theo cách mà Liên Xô mong
muốn, về chuyến thăm Romania của Nixon chứ không phải Liên Xô, v.v. Tất cả
những [vấn đề] này đã khiến Liên Xô rất bận tâm, và do đó, với cuộc họp này,
Liên Xô muốn đạt được điều gì đó lớn lao trước khi đến Liên Hợp Quốc vào đêm
trước cuộc họp của Đại hội đồng.
The second reason, Zhou Enlai continued, is that there are great internal
difficulties in the Soviet Union. It keeps around one million soldiers along
the Chinese border and in Mongolia. The Warsaw Pact forces are supported by the
governments of the respective countries, whereas the supply of food, clothing,
and so on, to the Soviet army in the border area with China is very difficult.
The same situation exists for housing. There are two paths they must choose,
either to go to war against us, or to ease the tension. Winter is now
approaching, [and] winter is very harsh in the place where they have their
forces. They only have seven divisions in barracks in Mongolia. Plus, they
cannot place the big machines they have either in the barracks or in tents.
The third reason, Zhou Enlai continued, is that there are stupid people
in the leadership of the Soviet Union. There are different opinions within the
Soviet leadership on the issue of war; some are for war, some for peace. This
was also apparent in Kosygin’s facial expressions, said Zhou Enlai. Kosygin
himself is for the lowering of tension, because being a great economist, he is
well aware of the severe consequences of war.
Lý do thứ hai, Chu Ân Lai tiếp tục, là Liên Xô
đang gặp khó khăn nội bộ lớn. Liên Xô duy trì khoảng một triệu quân dọc biên
giới Trung Quốc và Mông Cổ. Lực lượng Hiệp ước Warsaw được chính phủ các nước
hỗ trợ, trong khi việc cung cấp lương thực, quần áo, v.v. cho quân đội Liên Xô
ở khu vực biên giới với Trung Quốc rất khó khăn. Tình hình nhà ở cũng tương tự.
Họ phải lựa chọn hai con đường, hoặc là tiến hành chiến tranh chống lại chúng
ta, hoặc là giảm bớt căng thẳng. Mùa đông đang đến gần, [và] mùa đông rất khắc
nghiệt ở nơi họ có lực lượng. Họ chỉ có bảy sư đoàn trong doanh trại ở Mông Cổ.
Thêm vào đó, họ không thể đặt những cỗ máy lớn mà họ có trong doanh trại hoặc
trong lều.
Lý do thứ ba, Chu Ân Lai tiếp tục, là có
những người ngu ngốc trong ban lãnh đạo Liên Xô. Có nhiều ý kiến khác nhau
trong ban lãnh đạo Liên Xô về vấn đề chiến tranh; một số ủng hộ chiến tranh,
một số ủng hộ hòa bình. Chu Ân Lai cho biết điều này
cũng thể hiện rõ trên nét mặt của Kosygin. Bản thân Kosygin ủng hộ việc giảm
căng thẳng, vì là một nhà kinh tế học vĩ đại, ông hiểu rõ hậu quả nghiêm trọng
của chiến tranh.
[Marko:] Kosygin is a vile wolf, I interrupted him, before being an
economist, [and] he is in the first place a political man, because on economic
issues there are plenty people who can help him; he is a revisionist
ideological leader willing to do anything, and it is therefore not coincidental
that they bring him out on stage constantly.
Zhou Enlai then said that the Moscow meeting proved that the Soviet Union
had lost the authority that it once had and could not move the conductor’s
baton as it did before, that many other parties condemn [the Soviet Union] for
the steps it takes in connection with increasing the tension on the border with
us. Only those parties that receive material assistance from the Soviet Union
now support it in its adventures against China.
[Marko:] Kosygin là một con sói đê
tiện, tôi đã ngắt lời ông ta, trước khi trở thành một nhà kinh tế, [và] trước
hết ông ta là một chính trị gia, bởi vì về các vấn đề kinh tế có rất nhiều
người có thể giúp ông ta; ông ta là một nhà lãnh đạo tư tưởng xét lại sẵn sàng
làm bất cứ điều gì, và do đó không phải ngẫu nhiên mà họ liên tục đưa ông ta
lên sân khấu.
Sau đó, Chu Ân Lai nói rằng cuộc họp ở
Moscow đã chứng minh rằng Liên Xô đã mất đi thẩm quyền mà họ từng có và không
thể di chuyển cây gậy chỉ huy như trước đây, rằng nhiều đảng khác lên án [Liên
Xô] vì những bước đi liên quan đến việc gia tăng căng thẳng ở biên giới với chúng
tôi. Chỉ những đảng nhận được sự hỗ trợ vật chất từ Liên Xô hiện mới ủng hộ
họ trong các cuộc phiêu lưu chống lại Trung Quốc.
COMRADE ENVER HOXHA: Zhou Enlai seems like a smart man,
but from what he has discussed with Rita, he sounds like a great fool. He does
not hide it at all, and almost openly says it, that he agrees to help the
Soviet Union.
COMRADE RITA MARKO: The possibility that the Soviets
will lie to us cannot be ruled out, Zhou Enlai again emphasized, therefore we
are making great preparations to face the most difficult scenario. We will
prove [it] with facts in case they take concrete actions.
There are divergences within the Soviet leadership, [and] we will
continue our polemics with them, said Zhou Enlai, but at the same time we will
also hold talks on the issues I mentioned.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Chu Ân Lai có vẻ là người thông
minh, nhưng qua những gì ông ta thảo luận với Rita, ông ta có vẻ như
là một kẻ ngốc nghếch. Ông ta không hề che giấu, và gần như công khai nói rằng
ông ta đồng ý giúp Liên Xô.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Không thể loại trừ khả năng Liên Xô
sẽ nói dối chúng ta, Chu Ân Lai một lần nữa nhấn
mạnh, do đó chúng ta đang chuẩn bị rất kỹ lưỡng để đối mặt với kịch bản khó
khăn nhất. Chúng ta sẽ chứng minh [điều đó] bằng sự thật trong trường hợp họ có
hành động cụ thể.
Có những bất đồng trong giới lãnh đạo Liên Xô, [và] chúng ta sẽ tiếp tục
tranh luận với họ, Chu Ân Lai nói, nhưng đồng thời
chúng ta cũng sẽ đàm phán về các vấn đề mà tôi đã đề cập.
Among other things, this meeting also helped us with intelligence
gathering.
[Marko:] I intervened at this point and said, but are the Soviet revisionists
stupid, on their part, and do they perhaps not even try to gather intelligence
against you?
That is correct, he said, these things are reciprocal, dialectical, but
one should consider it carefully, because it is not like you say, he said to
me. There was a debate here between us, him insisting on his opinions and I in
mine, emphasizing to him that they make and will make every effort to get out
of the difficult situations in which they find themselves.
Trong số những thứ khác, cuộc họp này cũng giúp chúng tôi thu thập thông
tin tình báo.
[Marko:] Tôi đã can thiệp vào thời điểm này
và nói, nhưng những người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô có ngu ngốc không, về
phía họ, và có lẽ họ thậm chí không cố gắng thu thập thông tin tình báo chống
lại anh?
Đúng vậy, anh ấy nói, những điều này là có đi có lại, biện chứng, nhưng
người ta nên cân nhắc kỹ lưỡng, bởi vì nó không giống như anh nói, anh ấy nói
với tôi. Có một cuộc tranh luận ở đây giữa chúng tôi, anh ấy nhấn mạnh vào quan
điểm của mình và tôi nhấn mạnh với anh ấy rằng họ đang và sẽ nỗ lực hết sức để
thoát khỏi những tình huống khó khăn mà họ đang gặp phải.
Zhou Enlai then spoke about the internal situation of the Soviet Union
and the state of its relations with its allies. Under these circumstances, he
continued, [the Soviet Union] will try to get out of this situation, therefore
we must be vigilant. Again I [Marko] pointed out that precisely under these
difficult circumstances for them, this meeting does not seem right to me, but
Zhou Enlai told me that I am not approaching this issue dialectically.
Chairman Mao, he emphasized, says that peace can turn into war, but this
requires a process, just as peace talks can begin after the conclusion of war.
It may happen that today you are talking, but tomorrow war breaks out. Even in
the talks that are held, like the ones we had, there are still elements of war,
because we do not agree with them on many things, so this is also a war.
Chu Ân Lai sau đó nói về tình
hình nội bộ của Liên Xô và tình hình quan hệ của nước này với các đồng minh.
Trong những hoàn cảnh này, ông tiếp tục, [Liên Xô] sẽ cố gắng thoát khỏi tình
hình này, do đó chúng ta phải cảnh giác. Một lần nữa, tôi [Marko] chỉ ra rằng chính
xác là trong những hoàn cảnh khó khăn này đối với họ, cuộc họp này có vẻ không
phù hợp với tôi, nhưng Chu Ân Lai nói với tôi rằng tôi
không tiếp cận vấn đề này một cách biện chứng.
Chủ tịch Mao, ông nhấn mạnh, nói rằng hòa bình có thể biến thành
chiến tranh, nhưng điều này đòi hỏi một quá trình, giống như các cuộc đàm phán
hòa bình có thể bắt đầu sau khi chiến tranh kết thúc. Có thể xảy ra trường hợp
hôm nay các bạn đang nói, nhưng ngày mai chiến tranh sẽ nổ ra. Ngay cả trong
các cuộc đàm phán đang được tổ chức, giống như những cuộc đàm phán mà chúng ta
đã có, vẫn có những yếu tố của chiến tranh, bởi vì chúng ta không đồng ý với họ
về nhiều vấn đề, vì vậy đây cũng là một cuộc chiến tranh.
COMRADE MEHMET SHEHU: With this they show that they fully
agree with the Vietnamese who are having talks with the Americans in Paris.
COMRADE RITA MARKO: We must make efforts to avoid war,
said Zhou Enlai.
At the dinner he hosted, he did not toast to us, though he tried to say a
few kind words [about us]. When Zhou Enlai told us about the talks he had had
with Kosygin, I told him that we are not up to date on the news, so we want to
know why this meeting is kept secret. Kang Sheng denied what he had told us in
the conversation we had with him and emphasized that he was only talking about
not saying that Kosygin came to China after arriving in Irkutsk, but to say
that he had come from Hanoi.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Với điều này, họ cho thấy họ hoàn
toàn đồng ý với những người Việt Nam đang đàm phán với người Mỹ tại Paris.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Chúng ta phải nỗ lực để tránh chiến
tranh, Chu Ân Lai nói.
Trong bữa tối do ông ấy tổ chức, ông ấy không nâng ly chúc mừng chúng
tôi, mặc dù ông ấy đã cố gắng nói một vài lời tử tế [về chúng tôi]. Khi Chu Ân Lai kể với chúng tôi về
các cuộc đàm phán mà ông ấy đã có với Kosygin, tôi đã nói với ông
ấy rằng chúng tôi không cập nhật tin tức, vì vậy chúng tôi muốn biết tại sao
cuộc họp này lại được giữ bí mật. Khang Sinh đã phủ nhận những gì
ông ấy đã nói với chúng tôi trong cuộc trò chuyện mà chúng tôi đã có với ông ấy
và nhấn mạnh rằng ông ấy chỉ nói rằng không nói rằng Kosygin đã đến Trung Quốc
sau khi đến Irkutsk, mà nói rằng ông ấy đã đến từ Hà Nội.
Early in the morning, since were leaving early, Kang Sheng came to say
goodbye along with two other members of the Politburo of the Central Committee,
Xie Fuzhi and Yao Wenyuan. Kang Sheng said to us that Zhou Enlai was very busy
with work, however, at 6 o’clock in the morning, he asked me by phone to
apologize to you that last night at dinner he forgot to toast us. When we went
to the airport with Kang Sheng, we found there Li Xiannian and some others
waiting to say goodbye to us. Li Xiannian told us the same thing as Kang Sheng.
From Beijing we went to Nanjing and then to Shanghai.
COMRADE ENVER HOXHA: Zhou Enlai “forgot” to make a toast
because he and his friends are predisposed to forget. What did you see during
your visits outside of Beijing?
Sáng sớm, vì chúng tôi đi sớm, Khang Sinh đã đến chào tạm biệt
cùng với hai thành viên khác của Bộ Chính trị Ủy ban Trung ương là Tạ Phúc
Trí và Diêu Văn Nguyên. Khang Sinh nói với chúng tôi
rằng Chu Ân Lai rất bận rộn với công
việc, tuy nhiên, lúc 6 giờ sáng, ông ấy đã gọi điện cho tôi để xin lỗi các bạn
rằng tối qua trong bữa tối ông ấy đã quên nâng ly chúc mừng chúng tôi. Khi
chúng tôi ra sân bay cùng Khang Sinh, chúng tôi thấy Lý Tiên
Niệm và một số người khác đang đợi để chào tạm biệt chúng
tôi. Lý Tiên Niệm cũng nói với chúng
tôi như vậy với Khang Sinh. Từ Bắc Kinh, chúng tôi đến Nam Kinh
rồi đến Thượng Hải.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Chu Ân Lai “quên” nâng ly vì
ông ấy và những người bạn của ông ấy có xu hướng quên. Các bạn đã thấy gì trong
những chuyến thăm bên ngoài Bắc Kinh?
COMRADE RITA MARKO: Everywhere, even in the enterprise,
there was talk of war. [Albanian ambassador] Xhoxhi [sic] Robo also noticed
this.[2]
They speak like this all around Beijing, he told us. This was the impression we
had at the military unit that we visited. In Nanjing, also, everyone spoke only
about war preparations, even the Politburo member who received us there, and
then they speak about their formula “struggle criticism - transformation.”
Preparing for war is their first task everywhere in China. The entire
Chinese economy is now mobilized to serve this purpose. The other Politburo
member working in Shanghai spoke to us this way as well. There, they took us to
visit a ship building plant, where they produced parts for submarines, one of
which we visited while still not finished, and we also visited a military ship
equipped with torpedoes. There is also a submarine base there. The plant looked
very big, [and] they told us that 7,500 workers work there.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Mọi nơi, ngay cả trong doanh nghiệp,
người ta đều nói về chiến tranh. [Đại sứ Albania] Xhoxhi [sic] Robo cũng nhận thấy điều
này. [2] Họ nói như vậy khắp Bắc Kinh, ông ấy nói với chúng tôi. Đây là ấn
tượng mà chúng tôi có được tại đơn vị quân đội mà chúng tôi đã đến thăm. Ở Nam
Kinh, mọi người cũng chỉ nói về việc chuẩn bị chiến tranh, ngay cả thành viên Bộ
Chính trị đã tiếp chúng tôi ở đó, và sau đó họ nói về công thức của họ
"đấu tranh chỉ trích - chuyển đổi".
Chuẩn bị cho chiến tranh là nhiệm vụ đầu tiên của họ ở khắp Trung Quốc.
Toàn bộ nền kinh tế Trung Quốc hiện đang được huy động để phục vụ mục đích này.
Một thành viên Bộ Chính trị khác làm việc tại Thượng Hải cũng đã nói với chúng
tôi theo cách này. Ở đó, họ đưa chúng tôi đến thăm một nhà máy đóng tàu, nơi họ
sản xuất các bộ phận cho tàu ngầm, một trong số đó chúng tôi đã đến thăm khi
vẫn chưa hoàn thành, và chúng tôi cũng đã đến thăm một tàu quân sự được trang
bị ngư lôi. Ngoài ra còn có một căn cứ tàu ngầm ở đó. Nhà máy trông rất lớn,
[và] họ nói với chúng tôi rằng có 7.500 công nhân làm việc ở đó.
As far as we noticed, wherever we went outside of Beijing, the people we
talked to did not say a single word about Kosygin’s meeting with Zhou Enlai, in
fact they would not get into it at all, whereas for our part, when we talked to
them, we used every opportunity to speak to them, including during car rides,
to tell them what the Soviet revisionists are, but the answers they would give
us were general.
Our view is that the Chinese leaders, although they talk a lot about the
war, are predisposed to have talks with the Soviet revisionists, to get closer
to them.
COMRADE ENVER HOXHA: The Chinese leaders are entirely
predisposed to help the revisionist traitors of the Soviet Union, [and] they
support friendly relations with the Soviet Union done quickly and on a large
scale.
COMRADE MEHMET SHEHU: They had only a meeting and already
agreed to exchange ambassadors, to resolve border issues, etc. The prime
ministers of two big states do not meet for nothing.
Theo như chúng tôi nhận thấy, bất cứ nơi nào chúng tôi đến ngoài Bắc
Kinh, những người chúng tôi nói chuyện đều không nói một lời nào về cuộc gặp
của Kosygin với Chu Ân Lai, thực tế là họ
không hề nói về nó, trong khi về phần chúng tôi, khi chúng tôi nói chuyện với
họ, chúng tôi đã tận dụng mọi cơ hội để nói chuyện với họ, kể cả trong những
chuyến đi bằng ô tô, để nói với họ về những người theo chủ nghĩa xét lại Liên
Xô, nhưng câu trả lời họ đưa ra cho chúng tôi chỉ là chung chung.
Quan điểm của chúng tôi là các nhà lãnh đạo Trung Quốc, mặc dù họ nói rất
nhiều về chiến tranh, nhưng có khuynh hướng đàm phán với những người theo chủ
nghĩa xét lại Liên Xô, để gần gũi hơn với họ.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Các nhà lãnh đạo Trung Quốc hoàn
toàn có khuynh hướng giúp đỡ những kẻ phản bội theo chủ nghĩa xét lại của Liên
Xô, [và] họ ủng hộ quan hệ hữu nghị với Liên Xô được thực hiện nhanh chóng và
trên quy mô lớn.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Họ chỉ họp và đã đồng ý trao đổi đại
sứ, giải quyết các vấn đề biên giới, v.v. Thủ tướng của hai quốc gia lớn không
gặp nhau vì không có gì.
COMRADE ENVER HOXHA: Zhou Enlai puts forward in a meeting
with Kosygin all those issues that serve to strengthen the Soviet Union’s
position vis-à-vis the American imperialists. The Chinese leaders do this
consciously. They know that the position of the Soviet revisionists within the
country is weak, but with their efforts, they help them consolidate their
situation and thus further aggravate their rule over the Soviet people. With
this they also helped the Soviet Union regain its prestige, which had been battered,
both in front of the satellites and in front of all the other parties. So, at a
time when this prestige has been battered by the Soviet adventurist revisionist
policy toward China, the Chinese leaders hold a meeting, and with this create
the illusion that the Soviet Union somehow does not pursue an adventurist
policy, but that it is trying to find a solution to the disputes. This is a
form of assistance they provide to the traitors in Moscow.
ĐỒNG TÁC ENVER HOXHA: Chu Ân Lai đưa ra trong một cuộc họp
với Kosygin tất cả những vấn đề phục vụ cho việc
củng cố vị thế của Liên Xô đối với đế quốc Mỹ. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc làm
điều này một cách có ý thức. Họ biết rằng vị thế của những người theo chủ nghĩa
xét lại Liên Xô trong nước là yếu, nhưng với những nỗ lực của mình, họ giúp họ
củng cố tình hình và do đó làm trầm trọng thêm sự cai trị của họ đối với nhân
dân Liên Xô. Với điều này, họ cũng giúp Liên Xô lấy lại uy tín đã bị tổn hại,
cả trước các vệ tinh và trước tất cả các bên khác. Vì vậy, vào thời điểm uy tín
này bị tổn hại bởi chính sách xét lại phiêu lưu của Liên Xô đối với Trung Quốc,
các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tổ chức một cuộc họp và với điều này tạo ra ảo
tưởng rằng Liên Xô bằng cách nào đó không theo đuổi chính sách phiêu lưu, mà
đang cố gắng tìm giải pháp cho các tranh chấp. Đây là một hình thức hỗ trợ mà
họ cung cấp cho những kẻ phản bội ở Moscow.
What else can be understood from this meeting? It turns out that the
steps taken by the Chinese leaders will cement the position of the Soviet
revisionist adventurists, [and that] they will also help “lower the pressure”
on China so that it can have the opportunity to reduce military spending. What
the Chinese say that they will be armed to the teeth is hogwash. But also, as
long as they think of working to achieve the “disarmament” of the Soviet Union
and entering into an alliance against imperialism together with the Soviet
revisionists, this means that the Albanians, who do not follow them down this
path, are not realists, but extremists. This is the essence of this tendency
that is becoming apparent in them.
COMRADE MEHMET SHEHU: This is their assessment of us. With
their attitude, the Chinese leaders are telling the Vietnamese that we have
also chosen your path, [that] we have told you this indirectly so far, and now
we have come your way.
Có thể hiểu được điều gì khác từ cuộc họp này? Hóa ra các bước đi của các
nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ củng cố vị thế của những nhà phiêu lưu xét lại Liên
Xô, [và] họ cũng sẽ giúp "giảm áp lực" lên Trung Quốc để nước này có
cơ hội cắt giảm chi tiêu quân sự. Những gì Trung Quốc nói rằng họ sẽ được trang
bị vũ khí đến tận răng là chuyện bịa đặt. Nhưng cũng vậy, miễn là họ nghĩ đến
việc nỗ lực để đạt được "giải trừ quân bị" Liên Xô và cùng với những
người xét lại Liên Xô tham gia vào liên minh chống chủ nghĩa đế quốc, điều này
có nghĩa là người Albania, những người không đi theo họ trên con đường này,
không phải là những người theo chủ nghĩa hiện thực, mà là những kẻ cực đoan.
Đây chính là bản chất của khuynh hướng này đang trở nên rõ ràng ở họ.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Đây là đánh giá của họ về chúng tôi.
Với thái độ của họ, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang nói với người Việt Nam
rằng chúng tôi cũng đã chọn con đường của các bạn, [rằng] chúng tôi đã gián
tiếp nói với các bạn điều này cho đến nay, và bây giờ chúng tôi đã đi theo con
đường của các bạn.
COMRADE ENVER HOXHA: When Zhou Enlai told you that with
this meeting the Chinese wanted to gather intelligence on the Soviets, you,
comrade Rita, rightly told him that the Soviet revisionists also tried to
gather intelligence about you. This did not sit well with Zhou Enlai, because
it let them know that we assume that the Soviet revisionists want to use this
meeting to test where the Chinese stand, to take their pulse.
COMRADE RITA MARKO: I also stressed that Kosygin is not
an economist, like he said, but an ideological leader and one of the oldest.
COMRADE ENVER HOXHA: This stance of the Chinese leaders
does not surprise us.
COMRADE RITA MARKO: Zhou Enlai asked me if we know
[Soviet party official and Central Committee Secretary Konstantin Fedorovich]
Katushev, who was part of this Soviet delegation together with Kosygin. I
replied that we do not know him. After that, he openly emphasized that Kosygin
is for peace.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Khi Chu Ân Lai nói với ngài rằng
với cuộc họp này, Trung Quốc muốn thu thập thông tin tình báo về Liên Xô, ngài,
đồng chí Rita, đã nói đúng với ông ấy rằng những người theo chủ
nghĩa xét lại Liên Xô cũng đã cố gắng thu thập thông tin tình báo về ngài. Điều
này không ổn với Chu Ân Lai, vì nó cho họ biết rằng chúng tôi cho
rằng những người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô muốn sử dụng cuộc họp này để
kiểm tra lập trường của Trung Quốc, để nắm bắt mạch đập của họ.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Tôi cũng nhấn mạnh rằng Kosygin không phải là một
nhà kinh tế, như ông ấy đã nói, mà là một nhà lãnh đạo tư tưởng và là một trong
những người già nhất.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Lập trường này của các nhà lãnh đạo
Trung Quốc không làm chúng tôi ngạc nhiên.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Chu Ân Lai hỏi tôi rằng chúng
tôi có biết [quan chức đảng Liên Xô và Bí thư Ủy ban Trung ương Konstantin
Fedorovich] Katushev, người đã tham gia phái đoàn Liên Xô
này cùng với Kosygin không. Tôi trả lời rằng chúng tôi
không biết ông ấy. Sau đó, ông ấy công khai nhấn mạnh rằng Kosygin ủng hộ hòa bình.
COMRADE ENVER HOXHA: So, with what they are doing, the
Chinese leaders think that they will tame the “hawks” and thus remove the risk
of war for China, [and] the situation, according to them, will evolve towards
the improvement of their relations with the Soviet Union. Then, the conclusion
is that only one common enemy remains for both sides, American imperialism.
With this, Zhou Enlai wanted to tell you, comrade Rita, that you in Albania
also avoid the hawks. And you will do this, he thinks, whether you like it or
not, because we keep you fed, just as [Soviet party official Anastas] Mikoyan
once told us. They think that the Albanians are sectarians, against our policy.
COMRADE RITA MARKO: In any case, the Chinese were very
careful with us.
COMRADE ENVER HOXHA: Our line is correct, therefore our
party and government delegation, led by comrade Haki, which goes [to China] on
the occasion of the celebration of the 20th anniversary of the proclamation of
the People's Republic of China, should openly express, as we have always done,
our views on these issues, whether they like it or not. This does not really
hurt us, and it should not make us violate the principles.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Vậy là, với những gì họ đang làm,
các nhà lãnh đạo Trung Quốc nghĩ rằng họ sẽ thuần hóa được những “kẻ diều hâu”
và do đó loại bỏ nguy cơ chiến tranh cho Trung Quốc, [và] tình hình, theo họ,
sẽ tiến triển theo hướng cải thiện mối quan hệ của họ với Liên Xô. Sau đó, kết
luận là chỉ còn một kẻ thù chung cho cả hai bên, chủ nghĩa đế quốc Mỹ. Với điều
này, Chu Ân Lai muốn nói với đồng chí Rita rằng các bạn ở Albania cũng tránh xa
những kẻ diều hâu. Và các bạn sẽ làm điều này, ông ấy nghĩ, dù các bạn có thích
hay không, bởi vì chúng tôi nuôi các bạn, giống như [quan chức đảng Liên Xô Anastas] Mikoyan đã từng nói với
chúng tôi. Họ nghĩ rằng người Albania là những kẻ theo
giáo phái, trái với chính sách của chúng tôi.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Trong mọi trường hợp, người Trung
Quốc đã rất cẩn thận với chúng tôi.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Đường lối của chúng tôi là đúng đắn,
do đó, đoàn đại biểu đảng và chính phủ của chúng tôi, do đồng chí Haki dẫn đầu, sẽ đến
[Trung Quốc] nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày thành lập nước Cộng hòa Nhân dân
Trung Hoa, nên công khai bày tỏ quan điểm của chúng tôi về những vấn đề này,
bất kể họ có thích hay không. Điều này thực sự không gây tổn hại cho chúng tôi
và không nên khiến chúng tôi vi phạm các nguyên tắc.
But, of course, tactfully, we must let them know that our party thinks
that this meeting is not right, not opportune, and that it does not serve
Marxism-Leninism.
They should be reminded of what they said to comrade Rita Marko, that we
think like “extremists.” This is not true because we think and behave according
to the Marxist-Leninist path, and only from this perspective we deem the
meeting of Zhou Enlai with Kosygin like an opportunistic stance, a mistaken
tactic.
We should tell to the Chinese leaders that in principle we are not
against talks, but not just any talks, at any level, and with anyone. We are
not for meetings of this level with Soviet revisionists, as they did in this
case. There are moments when one should have talks, where and why one should
talk, but at different levels, which must always be determined correctly, based
on real conjunctures and so that they bring us a real benefit and not to the
enemies.
Nhưng tất nhiên, chúng ta phải khéo léo cho họ biết rằng đảng của chúng
ta cho rằng cuộc gặp này là không đúng, không kịp thời và không phục vụ cho chủ
nghĩa Mác-Lênin.
Họ nên nhớ lại những gì họ đã nói với đồng chí Rita Marko, rằng chúng ta suy
nghĩ như những "kẻ cực đoan". Điều này không đúng vì chúng ta suy
nghĩ và hành xử theo con đường Mác-Lênin, và chỉ từ góc độ
này, chúng ta mới coi cuộc gặp của Chu Ân Lai với Kosygin như một lập trường
cơ hội, một chiến thuật sai lầm.
Chúng ta nên nói với các nhà lãnh đạo Trung Quốc rằng về nguyên tắc,
chúng ta không phản đối các cuộc đàm phán, nhưng không phải bất kỳ cuộc đàm
phán nào, ở bất kỳ cấp độ nào và với bất kỳ ai. Chúng ta không ủng hộ các cuộc
họp ở cấp độ này với những người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô, như họ đã làm
trong trường hợp này. Có những thời điểm mà người ta nên đàm phán, ở đâu và tại
sao người ta nên đàm phán, nhưng ở các cấp độ khác nhau, điều này phải luôn
được xác định đúng đắn, dựa trên các tình huống thực tế và để chúng mang lại
cho chúng ta lợi ích thực sự chứ không phải cho kẻ thù.
Talks always have a political character. And our main political stance is
to fight to the end against the imperialist and Soviet revisionist enemies. For
us, politics is in every instance and always in the foreground.
If they start talking about the risk of war, you can tell them that we do
not have information on the size of Soviet forces concentrated on the Chinese
border [and that] you may know this better than we do, therefore we may be
mistaken in our assessments in this matter. However, we think that with those
forces, as you describe them, that the Soviet revisionists now have on the
Chinese border, and in the current situation in the world and within the Soviet
Union itself, [the Soviet Union] cannot currently attack China. We are one
hundred percent with you on matters like you needing to be armed, being ready
for war, and always staying vigilant, but we think that the Soviet Union cannot
attack China in the current conjuncture, because the war with [China] would be
extremely dangerous for the Soviet Union, [would be] to its disadvantage, and
would lead to certain defeat.
Các cuộc đàm phán luôn mang tính chính trị. Và lập trường chính trị chính
của chúng tôi là chiến đấu đến cùng chống lại kẻ thù đế quốc và xét lại Liên
Xô. Đối với chúng tôi, chính trị luôn là vấn đề được đặt lên hàng đầu trong mọi
trường hợp.
Nếu họ bắt đầu nói về nguy cơ chiến tranh, bạn có thể nói với họ rằng
chúng tôi không có thông tin về quy mô lực lượng Liên Xô tập trung ở biên giới
Trung Quốc [và rằng] bạn có thể biết điều này rõ hơn chúng tôi, do đó chúng tôi
có thể đánh giá sai về vấn đề này. Tuy nhiên, chúng tôi nghĩ rằng với những lực
lượng đó, như bạn mô tả, mà những người xét lại Liên Xô hiện có ở biên giới
Trung Quốc, và trong tình hình hiện tại trên thế giới và trong chính Liên Xô,
[Liên Xô] hiện không thể tấn công Trung Quốc. Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ bạn về
các vấn đề như bạn cần được trang bị vũ khí, sẵn sàng chiến đấu và luôn cảnh
giác, nhưng chúng tôi nghĩ rằng Liên Xô không thể tấn công Trung Quốc trong
tình hình hiện tại, bởi vì chiến tranh với [Trung Quốc] sẽ cực kỳ nguy hiểm đối
với Liên Xô, [sẽ] bất lợi cho Liên Xô và sẽ dẫn đến thất bại chắc chắn.
We can also tell the Chinese leaders that our opinion is that this
meeting you had with Kosygin in Beijing helped the Soviet revisionists. Comrade
Rita Marko reported to us about Kosygin's conversation with you. Related to
this, our party thinks that now, on the eve of the UN meeting, this meeting
helped the Soviet Union.
Comrade Zhou Enlai described the condition in the Soviet leadership as
weak, lacking unity. We fully agree with this assessment; however, the meeting
you had, in our opinion, helped them improve their difficult situation.
Comrade Zhou Enlai says the Soviet Union has lost authority vis-à-vis the
allies. This is also very true. But, in our view, the meeting in Beijing with
Kosygin came to the aid of Soviet revisionist leaders.
Chúng tôi cũng có thể nói với các nhà lãnh đạo Trung Quốc rằng theo ý
kiến của chúng tôi, cuộc gặp giữa ông và Kosygin ở Bắc Kinh đã giúp
những người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô. Đồng chí Rita Marko đã báo cáo với chúng
tôi về cuộc trò chuyện của Kosygin với ông. Liên quan
đến điều này, đảng của chúng tôi cho rằng vào đêm trước cuộc họp của Liên Hợp
Quốc, cuộc gặp này đã giúp Liên Xô.
Đồng chí Chu Ân Lai mô tả tình hình
trong giới lãnh đạo Liên Xô là yếu kém, thiếu sự thống nhất. Chúng tôi hoàn
toàn đồng ý với đánh giá này; tuy nhiên, theo ý kiến của chúng tôi, cuộc gặp
giữa ông và Kosygin đã giúp họ cải thiện tình hình khó
khăn của mình.
Đồng chí Chu Ân Lai nói rằng Liên Xô đã
mất đi uy quyền đối với các đồng minh. Điều này cũng rất đúng. Nhưng theo quan
điểm của chúng tôi, cuộc gặp ở Bắc Kinh với Kosygin đã giúp các nhà
lãnh đạo theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô.
This meeting also helped the Soviet Union’s lost authority within the
international communist movement. It gives Soviet revisionists a trump card,
that ostensibly the patience of the Soviet Union and its policy of
rapprochement and negotiation [are] correct. This stance may cause
disillusionment among some immature Marxists-Leninists, so we think that the
meeting could negatively affect the world communist movement.
Comrade Zhou Enlai told comrade Rita Marko that with this policy we could
disarm the Soviet revisionists. He has also said that this, as well as their
tendency for “peace,” and so on, would give us time to prepare. This is a
tactic. Gaining time is an important issue, but without breaking our political
principles.
Cuộc họp này cũng giúp Liên Xô giành lại quyền lực đã mất trong phong
trào cộng sản quốc tế. Nó trao cho những người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô
một lá bài chủ, rằng sự kiên nhẫn của Liên Xô và chính sách xích lại gần và đàm
phán của họ [là] đúng đắn. Lập trường này có thể gây ra sự vỡ mộng trong số
những người theo chủ nghĩa Marx-Lenin non nớt, vì vậy
chúng tôi nghĩ rằng cuộc họp có thể ảnh hưởng tiêu cực đến phong trào cộng sản
thế giới.
Đồng chí Chu Ân Lai nói với đồng chí
Rita Marko rằng với chính sách này, chúng ta có thể giải giáp những người theo
chủ nghĩa xét lại Liên Xô. Ông cũng nói rằng điều này, cũng như xu hướng
"hòa bình" của họ, v.v., sẽ cho chúng ta thời gian để chuẩn bị. Đây
là một chiến thuật. Giành thời gian là một vấn đề quan trọng, nhưng không phá
vỡ các nguyên tắc chính trị của chúng ta.
It should be pointed out to the Chinese leaders what history has shown
that whoever is a fascist and determined to commit aggression is not deceived
by tactics, therefore we think that even the step you took, agreeing to have
this meeting, will not deceive the Soviet revisionists in order to disarm them.
We are convinced that the Soviet social-imperialists will never disarm, not in
front of us, and not in front of American imperialism, as we are clear that
American imperialists will never be disarmed of their own free will.
COMRADE MEHMET SHEHU: It may also be borne in mind that
they have so far correctly assessed the Paris talks as an effort hatched by
Moscow, but with this meeting that they had, [they] indirectly justify the
meeting of the Vietnamese with the Americans.
Cần chỉ ra cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc thấy rằng lịch sử đã chứng
minh rằng bất kỳ ai là phát xít và quyết tâm xâm lược đều không bị lừa dối bởi
các chiến thuật, do đó chúng tôi nghĩ rằng ngay cả bước đi mà các ngài đã thực
hiện, đồng ý tổ chức cuộc họp này, cũng sẽ không lừa được những người theo chủ
nghĩa xét lại Liên Xô để tước vũ khí của họ. Chúng tôi tin rằng những người
theo chủ nghĩa xã hội đế quốc Liên Xô sẽ không bao giờ tước vũ khí, không phải
trước mặt chúng tôi, và không phải trước mặt chủ nghĩa đế quốc Mỹ, vì chúng tôi
biết rõ rằng những người theo chủ nghĩa đế quốc Mỹ sẽ không bao giờ bị tước vũ
khí theo ý muốn tự do của họ.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Cũng cần lưu ý rằng cho đến nay họ
đã đánh giá đúng các cuộc đàm phán Paris là một nỗ lực do Mátxcơva vạch ra,
nhưng với cuộc họp này, [họ] đã gián tiếp biện minh cho cuộc gặp giữa người
Việt Nam với người Mỹ.
COMRADE ENVER HOXHA: I think that all this should be
pointed out to the Chinese leaders, but always keeping in mind that discussions
should not be aggravated, therefore we should speak tactfully and in a friendly
manner with them — though we know how we are boiling on the inside, especially
as it concerns this scoundrel.
We must always go by the principle of expressing openly and in a friendly
manner our opinions to friends. How much our stance will help our Chinese
comrades, we do not know, but with this effort we make it clear once again that
we cannot simply follow their wagon, we can never approve something that is
wrong. Only, as I emphasized, we should tactfully put forward everything that
we will say to them. Let us tell them that we consider this position of theirs
as a tactic on your part, but that in our opinion it is wrong and time will
prove it to be wrong.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Tôi nghĩ rằng tất cả những điều này
nên được chỉ ra cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc, nhưng luôn ghi nhớ rằng các
cuộc thảo luận không nên bị làm trầm trọng thêm, do đó chúng ta nên nói chuyện
một cách khéo léo và thân thiện với họ — mặc dù chúng ta biết rằng chúng ta
đang sôi sục bên trong, đặc biệt là khi liên quan đến tên vô lại này.
Chúng ta phải luôn tuân theo nguyên tắc bày tỏ quan điểm của mình một
cách cởi mở và thân thiện với bạn bè. Chúng ta không biết lập trường của chúng
ta sẽ giúp ích cho các đồng chí Trung Quốc của chúng ta bao nhiêu, nhưng với nỗ
lực này, chúng ta một lần nữa làm rõ rằng chúng ta không thể chỉ đơn giản là đi
theo cỗ xe của họ, chúng ta không bao giờ có thể chấp thuận điều gì đó sai
trái. Chỉ có điều, như tôi đã nhấn mạnh, chúng ta nên khéo léo đưa ra mọi điều
chúng ta sẽ nói với họ. Hãy nói với họ rằng chúng ta coi lập trường này của họ
là một chiến thuật của các bạn, nhưng theo chúng tôi thì nó sai và thời gian sẽ
chứng minh điều đó là sai.
Once you have done this, you can then talk about our friendship, about
the progress that both of our countries have achieved, etc.
Now we have to think and find ways to tell them.
These issues should be reported to the Chinese leaders either by our
delegation that will go to Beijing, of course if they raise this problem, or we
can tell the Chinese ambassador here and then this weight is off the shoulders
of the delegation. If they raise this topic of conversation, [Albanian party
official] Haki can tell them, but if they do not speak [on this] at all, then
how can they be told? If our delegation that will go to Beijing requests a
meeting, they may say that they are very busy, or it may be that no talks take
place at all.
Sau khi bạn đã làm điều này, sau đó bạn có thể nói về tình bạn của chúng
ta, về những tiến bộ mà cả hai nước chúng ta đã đạt được, v.v.
Bây giờ chúng ta phải suy nghĩ và tìm cách để nói với họ.
Những vấn đề này nên được báo cáo với các nhà lãnh đạo Trung Quốc bởi
phái đoàn của chúng ta sẽ đến Bắc Kinh, tất nhiên là nếu họ nêu vấn đề này,
hoặc chúng ta có thể nói với đại sứ Trung Quốc ở đây và sau đó gánh nặng này sẽ
được gỡ bỏ khỏi vai của phái đoàn. Nếu họ nêu chủ đề trò chuyện này, [quan chức
đảng Albania] Haki có thể nói với họ,
nhưng nếu họ không nói [về điều này] chút nào, thì làm sao họ có thể được nói?
Nếu phái đoàn của chúng ta sẽ đến Bắc Kinh yêu cầu một cuộc họp, họ có thể nói
rằng họ rất bận, hoặc có thể là không có cuộc đàm phán nào diễn ra cả.
COMRADE RAMIZ ALIA: I think that they will definitely
have a meeting with our delegation.
COMRADE HAKI TOSKA: If there are meetings, we can raise
this topic of conversation with them, emphasizing that the fight against
imperialism cannot be separated from the fight against revisionism, etc.
COMRADE MEHMET SHEHU: In the event that there is a
meeting, our delegation should follow, as always, the tactic we have ordinarily
followed — first to speak are the hosts.
COMRADE ENVER HOXHA: Our delegation is not going there
for talks, but to take part in the celebration of the 20th anniversary of the
proclamation of the People's Republic of China, so it may happen that even if
there is a meeting with them, the Chinese may think that they have spoken to us
about this issue once so they may not touch on these subjects again, [instead]
speak to us about other things, like machinery, submarines, etc.
ĐỒNG CHÍ RAMIZ ALIA: Tôi nghĩ rằng họ chắc chắn sẽ có một
cuộc họp với phái đoàn của chúng tôi.
ĐỒNG CHÍ HAKI TOSKA: Nếu có các cuộc họp, chúng ta có thể
nêu chủ đề trò chuyện này với họ, nhấn mạnh rằng cuộc chiến chống chủ nghĩa đế
quốc không thể tách rời khỏi cuộc chiến chống chủ nghĩa xét lại, v.v.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Trong trường hợp có một cuộc họp,
phái đoàn của chúng tôi nên tuân theo, như mọi khi, chiến thuật mà chúng tôi
thường tuân theo — trước tiên là chủ nhà phát biểu.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Phái đoàn của chúng tôi không đến đó
để đàm phán, mà để tham gia lễ kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Cộng hòa Nhân dân
Trung Hoa, vì vậy có thể xảy ra trường hợp ngay cả khi có một cuộc họp với họ,
phía Trung Quốc có thể nghĩ rằng họ đã nói chuyện với chúng tôi về vấn đề này
một lần nên họ có thể không đề cập đến những chủ đề này nữa, [thay vào đó] nói
chuyện với chúng tôi về những thứ khác, như máy móc, tàu ngầm, v.v.
COMRADE MEHMET SHEHU: Then Haki should tell them that
comrade Rita, as soon as he returned to Albania, informed us about the meeting
he had with you and [Haki] uses this opportunity to put forward our point of
view.
COMRADE ENVER HOXHA: Plus, they expect an answer from us.
Zhou Enlai himself told Rita in the beginning that [they] would inform [us]
about this issue because comrade Enver will ask you about it.
COMRADE MEHMET SHEHU: So we have two options to present
our views to the Chinese leaders: one is for our delegation that will go now on
the occasion of the 20th anniversary to tell them, the other option is to call
the Chinese ambassador in Tirana, who should be told that comrade Zhou Enlai
has talked to comrade Rita Marko about the meeting he had with Kosygin and our
view on this [matter] would be put forward.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Vậy thì Haki nên nói với họ rằng
đồng chí Rita, ngay khi trở về Albania, đã thông báo cho
chúng tôi về cuộc gặp với đồng chí và [Haki] đã tận dụng cơ hội
này để đưa ra quan điểm của chúng tôi.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Thêm vào đó, họ mong đợi câu trả lời
từ chúng tôi. Bản thân Chu Ân Lai đã nói với Rita ngay từ đầu rằng
[họ] sẽ thông báo cho [chúng tôi] về vấn đề này vì đồng chí Enver sẽ hỏi đồng chí về
vấn đề này.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Vì vậy, chúng ta có hai lựa chọn để
trình bày quan điểm của mình với các nhà lãnh đạo Trung Quốc: một là phái đoàn
của chúng ta sẽ đến vào dịp kỷ niệm 20 năm để trình bày với họ, lựa chọn còn
lại là gọi cho đại sứ Trung Quốc tại Tirana, người nên được
thông báo rằng đồng chí Chu Ân Lai đã nói chuyện với
đồng chí Rita Marko về cuộc gặp với Kosygin và quan điểm của
chúng ta về [vấn đề] này sẽ được đưa ra.
COMRADE ENVER HOXHA: Our delegation can also tell them,
but definitely very carefully, because we must keep in mind the big interests,
the just ones, the socialist ones, as well as the internal political and
economic interests. It is a fact that since we treat these problems this way,
this means that we are not in agreement with them. We have also not agreed with
the Chinese leaders in the past, but we later thought that the relations
between the two sides had improved, [that] our contradictions and disagreements
had toned down compared to what they had been before. However, as Zhou Enlai
presents issues, it turns out that the disagreements between us are very
pronounced, [and that] they are about the [party] line, so in case they
continue to go down this path, we will undoubtedly clash with them, because we
do not agree on things that are essential issues, on issues related to the
[party] line that are among the most fundamental.
We also have to keep in mind the fact that, when we had disagreements
between us in the past, when we have been very prudent we have noticed that
they have backed off. We have always defended our line, but we have supported
China, the Chinese Communist Party, the Cultural Revolution, Mao Zedong. We
will do this again, but at the same time, without the slightest concession, we
will strike against all of their distortions.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Đoàn đại biểu của chúng ta cũng có
thể nói với họ, nhưng chắc chắn là rất cẩn thận, vì chúng ta phải ghi nhớ những
lợi ích lớn, những lợi ích chính đáng, những lợi ích xã hội chủ nghĩa, cũng như
những lợi ích chính trị và kinh tế nội bộ. Thực tế là vì chúng ta xử lý những
vấn đề này theo cách này, điều này có nghĩa là chúng ta không đồng ý với họ.
Chúng ta cũng không đồng ý với các nhà lãnh đạo Trung Quốc trong quá khứ, nhưng
sau đó chúng ta nghĩ rằng mối quan hệ giữa hai bên đã được cải thiện, [rằng]
những mâu thuẫn và bất đồng của chúng ta đã dịu đi so với trước đây. Tuy nhiên,
khi Chu Ân Lai trình bày các vấn
đề, thì hóa ra những bất đồng giữa chúng ta rất rõ ràng, [và] chúng liên quan
đến đường lối [của đảng], vì vậy trong trường hợp họ tiếp tục đi theo con đường
này, chúng ta chắc chắn sẽ xung đột với họ, vì chúng ta không đồng ý về những vấn
đề cốt yếu, về những vấn đề liên quan đến đường lối [của đảng] nằm trong số
những vấn đề cơ bản nhất.
Chúng ta cũng phải ghi nhớ thực tế rằng, khi chúng ta có những bất đồng
giữa chúng ta trong quá khứ, khi chúng ta rất thận trọng, chúng ta đã nhận thấy
rằng họ đã lùi bước. Chúng ta luôn bảo vệ đường lối của mình, nhưng chúng ta đã
ủng hộ Trung Quốc, Đảng Cộng sản Trung Quốc, Cách mạng Văn hóa, Mao Trạch
Đông. Chúng ta sẽ làm điều này một lần nữa, nhưng đồng thời, không có chút
nhượng bộ nào, chúng ta sẽ phản công lại tất cả những sự bóp méo của họ.
The issue arises that it can be inferred, and it will definitely be
inferred, that there are contradictions between our two sides. It now depends
on the predisposition of the Chinese leaders for us to determine our position.
In case they take action against us, we will definitely and immediately react.
But they may be afraid of our stance and, from what we have noticed,
ideologically, they are very afraid of us. The revisionist group in China is
very afraid of our Marxist-Leninist party and may try to avoid the clash, so I
think it will not further aggravate the situation, although it will continue to
carry on its work. For our part, as always, we will fight to keep our [party]
line unspoiled, [and] we will preserve the principles, will even drop bombs, but
we will continue to maintain ties with them, we will try to benefit as much as
possible from these ties in the interest of the great question of socialism and
of our country. This means that we should obtain the [industrial] objects that
we have contracted with the Chinese, because we anticipate that in bad times
ahead we will resist, even if alone, though we might not be alone.
Vấn đề nảy sinh là có thể suy ra, và chắc chắn sẽ suy ra, rằng có những
mâu thuẫn giữa hai bên chúng ta. Bây giờ, việc chúng ta xác định lập trường của
mình phụ thuộc vào khuynh hướng của các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Trong trường
hợp họ hành động chống lại chúng ta, chúng ta chắc chắn sẽ phản ứng ngay lập
tức. Nhưng họ có thể sợ lập trường của chúng ta và, theo những gì chúng ta đã
nhận thấy, về mặt tư tưởng, họ rất sợ chúng ta. Nhóm xét lại ở Trung Quốc rất
sợ đảng Marxist-Leninist của chúng ta và có
thể cố gắng tránh xung đột, vì vậy tôi nghĩ rằng họ sẽ không làm trầm trọng
thêm tình hình, mặc dù họ sẽ tiếp tục thực hiện công việc của mình. Về phần
chúng tôi, như mọi khi, chúng tôi sẽ đấu tranh để giữ cho đường lối [của đảng]
của chúng tôi không bị phá hoại, [và] chúng tôi sẽ bảo vệ các nguyên tắc, thậm
chí sẽ thả bom, nhưng chúng tôi sẽ tiếp tục duy trì mối quan hệ với họ, chúng
tôi sẽ cố gắng hưởng lợi nhiều nhất có thể từ những mối quan hệ này vì lợi ích
của vấn đề lớn về chủ nghĩa xã hội và đất nước chúng tôi. Điều này có nghĩa là
chúng ta phải có được các mục tiêu [công nghiệp] mà chúng ta đã ký kết với
Trung Quốc, vì chúng ta dự đoán rằng trong thời điểm khó khăn sắp tới, chúng ta
sẽ phản kháng, ngay cả khi đơn độc, mặc dù chúng ta có thể không đơn độc.
COMRADE MEHMET SHEHU: Might Xhemal Shehu who is going with
this delegation in his role as a corps commissar, be authorized to request a
meeting with someone from the officers of the Chinese headquarters in order to
speed up the delivery of military supplies based on the contracted agreements?
COMRADE ENVER HOXHA: They have already told us before
that they are very busy, so perhaps we make a mistake to request this meeting.
Even so, what would Xhemal do with them?
MEHMET SHEHU: After the meeting, Haki might tell them, for example,
that comrade commissar Xhemal Shehu wants to meet with some officer of their
Ministry of Defense to talk about the military supplies to be possibly sent to
us as soon as possible, since the Soviet Union is a threat to us.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Xhemal
Shehu, người đi cùng phái đoàn này với tư cách là chính ủy quân đoàn, có thể
được ủy quyền yêu cầu một cuộc họp với một ai đó từ các sĩ quan của trụ sở
Trung Quốc để đẩy nhanh việc cung cấp vật tư quân sự dựa trên các thỏa thuận đã
ký kết không?
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Họ đã nói với chúng ta trước đó rằng
họ rất bận rộn, vì vậy có lẽ chúng ta đã phạm sai lầm khi yêu cầu cuộc họp này.
Ngay cả như vậy, Xhemal sẽ làm gì với họ?
MEHMET SHEHU: Sau cuộc họp, Haki có thể nói với
họ, ví dụ, rằng đồng chí chính ủy Xhemal Shehu muốn gặp một sĩ quan
nào đó của Bộ Quốc phòng của họ để thảo luận về việc có thể gửi vật tư quân sự
cho chúng ta càng sớm càng tốt, vì Liên Xô là mối đe dọa đối với chúng ta
COMRADE RAMIZ ALIA: It seems to me that this request
would not do, because Xhemal Shehu is not an employee of the Ministry of
Defense, [but] he is a corps commissar, so he should not engage in talks at the
state level.
COMRADE ENVER HOXHA: The talks that our delegation will
have with the Chinese will focus on political issues, not economic ones, and
therefore there is no way for Xhemal to raise with them issues related to the
supply of military materiel. After all, see how the situation unfolds. If there
are favorable circumstances, do not let this issue get lost. I am not well
informed, but it seems to me that the Chinese are not obstructing our military
supplies.
COMRADE MEHMET SHEHU: They are a bit behind with the tanks
and the heavy artillery, comrade Enver.
ĐỒNG CHÍ RAMIZ ALIA: Đối với tôi, yêu cầu này có vẻ không
khả thi, vì Xhemal Shehu không phải là nhân
viên của Bộ Quốc phòng, [nhưng] ông ấy là chính ủy quân đoàn, vì vậy ông ấy
không nên tham gia vào các cuộc đàm phán ở cấp nhà nước.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Các cuộc đàm phán mà phái đoàn của
chúng ta sẽ có với phía Trung Quốc sẽ tập trung vào các vấn đề chính trị, không
phải vấn đề kinh tế, và do đó, Xhemal không có cách nào
nêu ra với họ các vấn đề liên quan đến việc cung cấp vật tư quân sự. Sau cùng,
hãy xem tình hình diễn ra như thế nào. Nếu có hoàn cảnh thuận lợi, đừng để vấn
đề này bị bỏ qua. Tôi không được thông tin đầy đủ, nhưng đối với tôi, có vẻ như
phía Trung Quốc không cản trở nguồn cung cấp quân sự của chúng ta.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Họ hơi chậm trễ về xe tăng và pháo
hạng nặng, đồng chí Enver ạ.
COMRADE ENVER HOXHA: Ok, let the comrades who will go
there act in accordance with how they see the situation.
COMRADE RITA MARKO: When I spoke to the Chinese leaders
about the situation in our country and the successes we have achieved this
year, Kang Sheng said— not unintentionally, in my view—that the Chinese
ambassador in Tirana has informed him that this year Albania has had an
abundant harvest and will supply its own bread. For this reason, I asked at the
end of the talks to make a clarification on this issue, and I explained to them
the issue with this information. Then Kang Sheng intervened and said to me: do
you perhaps need our help with grain? I did not have this in mind, I replied, I
just wanted to clarify this issue.
When Zhou Enlai spoke about foreign affairs, he said that Ceaușescu had
the audacity to declare that he had organized the meeting with Kosygin, when in
fact it was organized through the Vietnamese. I took the opportunity to tell
them what kind of a man Ceaușescu is.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Được thôi, hãy để những đồng chí sẽ
đến đó hành động theo cách họ nhìn nhận tình hình.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Khi tôi nói chuyện với các nhà lãnh
đạo Trung Quốc về tình hình đất nước chúng ta và những thành công mà chúng ta
đã đạt được trong năm nay, Khang Sinh đã nói - theo quan điểm của tôi, không
phải là vô tình - rằng đại sứ Trung Quốc tại Tirana đã thông báo với ông ấy
rằng năm nay Albania đã có một vụ thu hoạch bội thu và sẽ
tự cung cấp bánh mì. Vì lý do này, tôi đã yêu cầu làm rõ vấn đề này vào cuối
cuộc đàm phán và tôi đã giải thích vấn đề với họ bằng thông tin này. Sau đó, Khang Sinh đã xen vào và nói
với tôi: có lẽ ông cần chúng tôi giúp đỡ về ngũ cốc? Tôi không nghĩ đến điều
này, tôi trả lời, tôi chỉ muốn làm rõ vấn đề này.
Khi Chu Ân Lai nói về các vấn đề
đối ngoại, ông ấy nói rằng Ceaușescu đã có sự táo bạo
khi tuyên bố rằng ông ta đã tổ chức cuộc họp với Kosygin, trong khi thực tế
là cuộc họp được tổ chức thông qua người Việt Nam. Tôi đã nhân cơ hội này để
nói với họ rằng Ceaușescu là người như thế nào.
COMRADE ENVER HOXHA: So let us approach this issue
carefully with them.
COMRADE MEHMET SHEHU: It is important for us that they
clearly understand that they cannot pull a fast one with us.
COMRADE ENVER HOXHA: These people are not yet strong
enough to come out openly. We have often said many things to Zhou Enlai,
nevertheless, later on, when we would meet, he said that they have only helped
us a little.
COMRADE MEHMET SHEHU: Back then he also had their man guy
on his side, and nevertheless he did not dare go further, [but] now he no
longer has him, so I think it will be harder for him.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Vậy chúng ta hãy tiếp cận vấn đề này
một cách thận trọng với họ.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Điều quan trọng đối với chúng ta là
họ phải hiểu rõ rằng họ không thể chơi xỏ chúng ta.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Những người này vẫn chưa đủ mạnh để
công khai. Chúng ta đã thường nói nhiều điều với Chu Ân Lai, tuy nhiên, sau
này, khi chúng ta gặp nhau, ông ấy nói rằng họ chỉ giúp chúng ta một chút.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Hồi đó ông ấy cũng có người đàn ông
của họ bên cạnh, nhưng ông ấy không dám đi xa hơn, [nhưng] bây giờ ông ấy không
còn người đàn ông đó nữa, vì vậy tôi nghĩ sẽ khó khăn hơn cho ông ấy.
COMRADE RITA MARKO: It seems that Zhou Enlai has
concentrated all affairs in his hands, [and] deals with all sectors, including
the party, the military, etc.
COMRADE ENVER HOXHA: The Chinese leaders do not think
correctly about issues of strategy and tactics.
COMRADE MEHMET SHEHU: Since they managed to have this
meeting at the Beijing airport, I do not think they will stop on their path;
the people of this group have thought about it and attempt to go further. We
saw the evolution at the aerodrome. In the beginning, Zhou Enlai greeted
Kosygin coldly but when saying goodbye, they exchanged warm handshakes.
COMRADE HAKI TOSKA: Also, although it was the Soviets
who asked for the meeting, Zhou Enlai did not present anything about what
Kosygin put forward in this meeting.
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Có vẻ như Chu Ân Lai đã tập trung mọi
công việc vào tay mình, [và] giải quyết mọi lĩnh vực, bao gồm cả đảng, quân
đội, v.v.
ĐỒNG CHÍ ENVER HOXHA: Các nhà lãnh đạo Trung Quốc không
suy nghĩ đúng đắn về các vấn đề chiến lược và chiến thuật.
ĐỒNG CHÍ MEHMET SHEHU: Vì họ đã tổ chức được cuộc họp này
tại sân bay Bắc Kinh, tôi không nghĩ họ sẽ dừng lại trên con đường của mình;
những người trong nhóm này đã nghĩ về điều đó và cố gắng tiến xa hơn. Chúng tôi
đã thấy sự phát triển tại sân bay. Lúc đầu, Chu Ân Lai chào Kosygin một cách lạnh lùng
nhưng khi tạm biệt, họ đã trao đổi những cái bắt tay nồng nhiệt.
ĐỒNG CHÍ HAKI TOSKA: Ngoài ra, mặc dù Liên Xô đã yêu cầu
cuộc họp, Chu Ân Lai đã không trình bày
bất cứ điều gì về những gì Kosygin đưa ra trong cuộc
họp này.
COMRADE RITA MARKO: He told us that he raised the issue
of contracts.
COMRADE MEHMET SHEHU: We are clear that he did not just
raise this. I imagine that Kosygin might have said to Zhou Enlai that “if you
continue with your current attitude, it will be to your detriment and ours,
[so] understand us comrades, we want to be united, both our countries build
socialism, let us focus on what unites us and not on what divides us ... etc.”
We know very well what the Soviet revisionists say in these kinds of meetings.
[Produced using stenography]
[Signed]
ĐỒNG CHÍ RITA MARKO: Ông ấy nói với
chúng tôi rằng ông ấy đã nêu vấn đề hợp đồng.
ĐỒNG CHÍ MEHMET
SHEHU: Chúng tôi rõ ràng rằng ông ấy không chỉ nêu vấn đề này. Tôi hình dung
rằng Kosygin có thể đã nói với Chu Ân Lai rằng “nếu ông tiếp
tục thái độ hiện tại, điều đó sẽ gây bất lợi cho ông và chúng tôi, [vì vậy] hãy
hiểu cho chúng tôi các đồng chí, chúng tôi muốn thống nhất, cả hai nước chúng
ta đều xây dựng chủ nghĩa xã hội, hãy tập trung vào những gì đoàn kết chúng ta
chứ không phải những gì chia rẽ chúng ta ... v.v.” Chúng tôi biết rất rõ những
gì những người theo chủ nghĩa xét lại Liên Xô nói trong những cuộc họp như thế
này.
[Được sản xuất bằng
cách sử dụng tốc ký]
[Đã ký]
[1] Translator’s note:
Given the top-secret nature of the document, access to it was limited to
Politburo members, according to a handwritten instruction from 30 September
1969 contained in the file. In his remarks, Marko speaks both from his point of
view, as well as the Chinese, often within the same paragraph. To avoid
confusion, [Marko] has been inserted in parts where Marko refers to himself.
Moreover, some pronouns have been modified to clarify, for example, that “we”
refers to the Chinese when Marko adopts their point of view.
[2] Translator’s note:
Xhorxhi Robo’s first name is routinely misspelled in Albanian documents.
The Albanian Party leadership discusses recent meetings with the Chinese
Communist Party, the state of Sino-Soviet relations, and the funeral of Ho Chi
Minh.
Author(s):
[1] Ghi chú của người dịch: Do tính chất tuyệt mật của tài liệu, quyền
truy cập vào tài liệu chỉ giới hạn ở các thành viên Bộ Chính trị, theo hướng
dẫn viết tay từ ngày 30 tháng 9 năm 1969 có
trong hồ sơ. Trong bài phát biểu của mình, Marko nói theo cả quan
điểm của mình và tiếng Trung Quốc, thường là trong cùng một đoạn văn. Để tránh
nhầm lẫn, [Marko] đã được chèn vào những phần mà Marko tự nhắc đến mình.
Hơn nữa, một số đại từ đã được sửa đổi để làm rõ, ví dụ, rằng "chúng
ta" ám chỉ người Trung Quốc khi Marko áp dụng quan điểm
của họ.
[2] Ghi chú của người dịch: Tên riêng của Xhorxhi
Robo thường bị viết sai chính tả trong các tài liệu tiếng
Albania.
Lãnh đạo Đảng Albania thảo luận về các
cuộc họp gần đây với Đảng Cộng sản Trung Quốc, tình hình quan hệ Trung-Xô và
tang lễ của Hồ Chí Minh.
Tác giả:
• Marko, Rita
• Hoxha, Enver
• Shehu, Mehmet
• Toska, Haki
https://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/105071/download
No comments:
Post a Comment