20220801 Cong Dong Tham Luan
Cách nào để đưa Việt Nam vào danh sách CPC
Vụ Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ có thể là một hồ sơ làm phép thử
Ts. Nguyễn Đình Thắng
Ngày 31
tháng 7, 2022
Sau 2 lần, năm 2005 và
năm 2006, bị liệt vào danh sách các Quốc Gia Cần Quan Tâm Đặc Biệt (Country of
Particular Concern, CPC) vì vi phạm quyền tự do tôn giáo một cách nghiêm trọng,
chính quyền Việt Nam đinh ninh rằng không phải lo bị đưa trở lại danh sách này
vì Hoa Kỳ đang muốn lôi kéo Việt Nam làm đồng minh đối phó Trung Quốc. Tuy
nhiên, niềm tin này đã lung lay sau cú sốc Việt Nam bị Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ xếp
Hạng 3, tức hạng thấp nhất, về buôn người và phải đối mặt nguy cơ bị chế tài
theo luật Hoa Kỳ.
Đưa Việt Nam trở lại danh
sách CPC là hoàn toàn có thể với điều kiện làm đúng việc và đúng cách.
Làm đúng việc là chứng minh rằng tình trạng vi
phạm tự do tôn giáo ở Việt Nam là:
1. Nghiêm trọng
2. Có hệ thống
3. Đang tiếp diễn
Đó là tiêu chuẩn theo Luật Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế của Hoa Kỳ, được Quốc Hội ban hành năm 1998.
Hình 1 –
Thông tin về Ông Lê Tùng Vân trong hồ sơ nạn nhân bị đàn áp vì lý do tôn giáo của
Uỷ Hội Hoa Kỳ về Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế
Yếu tố nghiêm
trọng
Nghiêm trọng có nghĩa bao gồm:
- Hành
vi tra tấn, vô nhân đạo hoặc hạ nhân phẩm
- Giam
giữ dài lâu không lý do chính đáng
- Ngang
nhiên vi phạm quyền sống, quyền tự do, hoặc sự an toàn cá nhân
Một ví dụ về vi phạm nghiêm trọng là khi lực
lượng công an dùng bạo lực tấn công Giáo Xứ Bình Thuận ở Nghệ An. Vụ Thiền Am
Bên Bờ Vũ Trụ cũng mang tính cách nghiêm trọng vì vi phạm cùng lúc nhiều lĩnh
vực nhân quyền:
- Công
an dùng tra tấn để bức cung, vi phạm Công Ước Quốc Tế về Chống Tra Tấn (CAT)
- Xúc
phạm nhân phẩm của phụ nữ, vi phạm Công Ước LHQ về Bài Trừ Mọi Hình Thức Phân
Biệt Đối Xử Đối Với Phụ Nữ (CEDAW)
- Gây
hậu quả dài lâu cho trẻ em, vi phạm Công Ước LHQ về Quyền của Trẻ Em (CRC)
- Triệt
tiêu cả một nhóm tôn giáo độc lập và bỏ tù một cách tuỳ tiện những người chủ
chốt, vi phạm Công Ước Quốc Tế về Quyền Dận Sự và Chính Trị (ICCPR)
Tính hệ thống
Hiểu nôm na, vi phạm mang
tính hệ thống khi đó là chính sách xuyên suốt của nhà nước trung ương chứ không
chỉ là việc làm tuỳ tiện của giới chức địa phương. Để chứng minh tính hệ thống,
cần chứng minh rằng:
1. Chính sách nhắm vào
nhiều tôn giáo, nhiều cộng đồng ở nhiều địa dư. Bộ hồ sơ dùng làm phép thử phải
bao gồm các hồ sơ vừa tiêu biểu cho tình trạng chung của cả một cộng đồng, ví dụ
như cộng đồng người Tây Nguyên theo đạo Tin Lành, vừa bao hàm nhiều cộng đồng
tôn giáo khác nhau ở nhiều miền dất nước. Trong 12 năm qua, BPSOS đã thực hiện
khoảng 500 bản báo cáo vi phạm liên quan đến các cộng đồng Tin Lành Hmong, Tin
Lành Tây Nguyên, Cao Đài, Phật Giáo Hoà Hảo, Phật Giáo Thống Nhất, Công Giáo… từ
Bắc chí Nam. Từ số hồ sơ này, chúng tôi có thể lọc ra bộ hồ sơ tiêu biểu và đa
dạng.
2. Chính quyền trung ương
có trách nhiệm giải quyết chứ không thể đổ thừa địa phương làm sai. Nạn nhân bị
vi phạm, hoặc cá nhân hoặc cộng đồng, phải có hành động pháp lý và leo thang
hành động này đến cấp trung ương. Chẳng hạn, sau khi toà án Huyện Đức Hoà, Tỉnh
Long An tuyên án vụ Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ, các nạn nhân cần kháng cáo lên toà
cấp trên và cấp trên nữa cho đến khi lên đến cấp trung ương. Khi ấy, các quan
chức ở Hà Nội không thể thoái thác trách nhiệm khi bị quốc tế đặt vấn đề.
Tính tiếp diễn
Cách tốt nhất để chứng minh tính tiếp diễn là
thường xuyên bổ sung bộ hồ sơ làm phép thử với vài hồ sơ liên quan các sự kiện mới
xảy ra nội trong 12 tháng.
Đồng thời, tiến trình leo thang hành động pháp
lý kéo dài từ địa phương đến trung ương cũng góp phần chứng minh tính tiếp
diễn.
Cách làm
Chứng minh tình trạng đàn
áp tôn giáo ở quốc gia này mang tính hệ thống, nghiêm trọng và đang tiếp diễn
là việc phải làm. Cách làm thì bao gồm các bước sau đây:
1. Lọc lựa khoảng 10 – 12 hồ sơ theo các tiêu chuẩn
đã được mô tả (tiêu biểu và đa dạng, có một số hồ sơ liên quan sự kiện vừa xảy
ra)
2. Hỗ trợ để các nạn nhân thực hiện các hành động
pháp lý (khiếu nại, tố giác, tố cáo, kháng cáo, v.v.) theo phương thức leo
thang từ địa phương đến trung ương
3. Vận dụng các cơ chế nhân quyền LHQ, các định chế bảo
vệ và phát huy quyền tự do tôn giáo quốc tế theo dõi sát diễn tiến cuộc leo
thang kể trên và đặt vấn đề với chính quyền trung ương. Các cơ chế nhân quyền
LHQ bao gồm các uỷ ban theo dõi thực thi công ước và các báo cáo viên đặc biệt
LHQ. Các định chế quốc tế bao gồm Uỷ Hội Hoa Kỳ về Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế, Uỷ Hội
Nhân Quyền Tom Lantos, Liên Minh Cho Tự Do Tôn Giáo hay Niềm Tin Quốc Tế (gồm
37 quốc gia), Ban Chỉ Đạo Hội Nghị Thượng Đỉnh Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế…
4. Chuyển hồ sơ cho Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, trực tiếp
và thông qua các thành viên của Quốc Hội có trách nhiệm và thẩm quyền giám sát
việc thực thi Luật Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế
Trước sự lên tiếng của
nhiều cơ chế LHQ và định chế quốc tế, Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ sẽ khó phủ nhận tính
cách nghiêm trọng, có hệ thống và đang tiếp diễn của tình trạng đàn áp tôn giáo
ở Việt Nam. Hơn nữa, vì bộ hồ sơ làm phép thử do các thành viên Quốc Hội chuyển,
Bộ Ngoại Giao không thể không giải trình khi báo cáo hàng năm với Quốc Hội.
Lộ trình đưa Việt Nam vào
danh sách CPC như kể trên sẽ cần khoảng 24 đến 36 tháng.
Những tác động
dọc lộ trình
Không phải chờ đến cuối lộ
trình mới thấy những tác động của cách làm kể trên vì khi một hồ sơ đủ mạnh,
chúng ta có thể vận dụng một số luật chế tài như Luật Magnitsky Toàn Cầu ở Hoa
Kỳ và những luật tương tự ở Anh, Canada, Úc, Liên Âu nhắm vào cá nhân các kẻ vi
phạm. Ví dụ, trong vụ Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ đã xuất hiện một số cá nhân với
thông tin cụ thể về nhân thân, dễ cho việc áp dụng các biện pháp chế tài. Chẳng
hạn, bên chính quyền thì có một thượng tá giám đốc sở công an huyện, còn bên
dân sự thì có một vị chức sắc thuộc Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam. Luật Tự Do Tôn
Giáo Quốc Tế cũng có điều khoản chế tài cá nhân các thủ phạm.
Một ví dụ
Nếu lấy hồ sơ Thiền Am
Bên Bờ Vũ Trụ làm ví dụ minh hoạ, thì sau đây là những việc có thể và cần thực
hiện:
1. Vận
động Uỷ Hội Hoa Kỳ về Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế (US Commission for International
Religious Freedom, USCIRF) công nhận 6 thành viên của Thiền Am Bên Bờ Vũ Trụ bị
tuyên án tù là tù nhân lương tâm tôn giáo. Việc này đã xong; ngay khi bản án được
tuyên bố, USCIRF đã đưa 6 nạn nhân này vào danh sách tù nhân lương tâm. Xem ví
dụ về Ông Lê Tùng Vân: https://www.uscirf.gov/victims-list/prisoner/8064. Ghi chú: Vì USCIRF mới cập nhật thông
tin nên chưa có hình ảnh cá nhân của từng tù nhân lương tâm thuộc nhóm Thiền Am
Bên Bờ Vũ Trụ. Ai có hình ảnh, xin gửi cho chúng tôi: forb@bpsos.org.
2. Gộp 6 nạn nhân này vào Chiến
Dịch Toàn Cầu cho Tù Nhân Lương Tâm Tôn Giáo do BPSOS điều phối và được chính
thức phát động tại Hội Nghị Thượng Đỉnh Tự Do Tôn Giáo Quốc Tế ngày 28-30 tháng
6 vừa qua ở thủ đô Hoa Kỳ. Liên Minh Chống Tra Tấn Việt Nam (Vietnam Coalition
Against Torture, VN-CAT) phối hợp việc này.
3. Nêu
tình trạng các trẻ em bị ảnh hưởng nghiêm trọng về tâm lý, đời sống và tương
lai với Uỷ Ban LHQ về Quyền Trẻ Em. Nhóm lãnh đạo trẻ NextGen đang thực hiện bản
báo cáo để nộp trước ngày 15 tháng 8 nhằm chuẩn bị cho cuộc giải trình bởi Việt
Nam ngày 12 và 13 tháng 9 này. Xem các báo của BPSOS về nhiều vụ việc khác nhau
đã nộp cho uỷ ban này tại: https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/TreatyBodyExternal/countries.aspx?CountryCode=VNM&Lang=EN
4. Lập
hồ sơ yêu cầu Tổ Công Tác LHQ về Giam Giữ Tuỳ Tiện (UN Working Group on
Arbitrary Detention) ra phán quyết. Một sinh viên luật đang thực tập với BPSOS
nhận trách nhiệm lập hồ sơ. BPSOS đã nộp 8 hồ sơ như vậy trong 1 năm rưỡi
qua: https://dvov.org/special-procedures/.
5. Nộp báo cáo về hành vi tra tấn để bức cung cho Uỷ
Ban LHQ về Chống Tra Tấn (UN Committee Against Torture). Ngày 7 tháng 12, 2022
là thời hạn để Việt Nam báo cáo về thực thi Công Ước LHQ về Chống Tra Tấn. Liền
sau đó, các tổ chức xã hội dân sự có cơ hội để nộp báo cáo phản biện. VN-CAT có
thể thực hiện việc này.
6. Nộp báo cáo cho Uỷ Ban LHQ về Bài Trừ Mọi Hình Thức
Phân Biệt Đối Xử với Phụ Nữ (UN Committee to Eliminate all forms of
Discrimination Against Women, CEDAW). Hội Phụ Nữ Nhân Quyền Việt Nam có thể nhận
trách nhiệm này.
7. Nộp báo cáo giữa kỳ cho cuộc Rà Soát Định Kỳ Phổ
Quát đối với Việt Nam (Universal Periodic Review, UPR). Cuộc rà soát UPR kế đến
cho Việt Nam sẽ là ngày 5 tháng 2, 2024. Chính phủ Việt Nam đã nộp bản báo cáo
giữa kỳ vào cuối năm ngoái. Hiện nay là thời gian để các tổ chức xã hội dân sự
nộp báo cáo phản biện. BPSOS sẽ thực hiện bản báo cáo này.
8. Vận động các phái bộ của 37 chính quyền trong Liên
Minh Cho Tự Do Tôn Giáo hay Niềm Tin Quốc Tế (International Religious Freedom
or Belief Alliance) đồng loạt đặt vấn đề với Việt Nam tại phiên họp của Hội Đồng
Nhân Quyền LHQ vào tháng 9 tới đây, khi Việt Nam ứng cử làm thành viên của hội
đồng này. BPSOS đảm nhận việc này.
Mỗi trường hợp được lọc lựa
cho bộ hồ sơ làm phép thử đều phải có một kế hoạch hành động tương tự.
Cách làm này tương tự công thức BPSOS đã sử dụng để thúc đẩy Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ xếp Việt Nam vào Hạng 3 về buôn người.
Hình 2 – Lịch
trình rà soát Việt Nam về thực thi các công ước LHQ về nhân quyền
Trong thời gian tới,
chúng tôi sẽ công bố các hồ sơ dùng làm phép thử và cập nhật diễn tiến thực hiện
phép thử như đã trình bày khái quát ở trên. Mọi người quan tâm đến tình trạng
đàn áp tôn giáo ở Việt Nam, đặc biệt là những cá nhân và cộng đồng bị ảnh hưởng,
đều có thể góp phần mình cho kế hoạch đưa Việt Nam vào danh sách CPC.
Ngay trước mắt, chúng tôi
kêu gọi sự tiếp tay phổ biến các thông tin cập nhật về thực hiện lộ trình kể
trên đến rộng rãi người Việt ở trong và ngoài nước. Các thông tin cập nhật sẽ
được đăng tải tại trang Facebook: https://www.facebook.com/VNFoRB. Xin đa tạ.
Thông tin
liên quan:
Bị đưa xuống Hạng 3 về buôn người, Việt Nam phải đối mặt với
các biện pháp chế tài của Hoa Kỳ
No comments:
Post a Comment