20231021 Cong Dong Tham Luan BPSOS
BPSOS và người H’mông tái định cư từ Thái Lan
Thời gian gần đây, trang Mạch Sống đã
đưa tin về vài gia đình người H’mông tỵ nạn ở Thái Lan được tái định cư ở nước
thứ ba.
Sau đây là một số thông tin về việc tái định cư người H’mông, và công việc của BPSOS, không chỉ cho người H’mông nói riêng và người Việt Nam nói chung mà cả người tỵ nạn thuộc quốc tịch khác ở Thái Lan.
Gia đình 8 người của ông Vàng Đức Sơn đến Minneapolis, Minnesota,
Hoa Kỳ ngày 14/9/2023.
Trong năm nay, có bao nhiêu gia đình người tỵ nạn từ Việt Nam đã
và sẽ được tái định cư sang nước khác? Trong số đó, có bao nhiêu gia đình là
người H’mông? Còn những nhóm khác?
TS. Nguyễn Đình Thắng, Tổng Giám đốc và
Chủ tịch của BPSOS cho biết “Tổng cộng có khoảng 130 người Việt đã có quy chế
tỵ nạn đang trong tiến trình được cứu xét tái định cư, không kể 25 người đã lên
đường tái định cư ở Hoa Kỳ, Canada, và Úc trong tháng 9. Trong số 130 người kể
trên, có 12 gia đình người H’mông, 12 gia đình người Thượng, 3 gia đình người
Khmer Krom, và 6 gia đình người Việt. Trong số này, 21 người đã hoặc sẽ lên
đường tái định cư trong tháng 10 này.”
Họ thường sang định cư những quốc gia
nào? Tái định cư qua chương trình gì?
Ông Nguyễn Đình Thắng nói “Hoa Kỳ là
đông nhất, kế đến là Canada, rồi Úc và Tân Tây Lan. Tất cả đều định cư qua
chương trình tái định cư người tỵ nạn của chính phủ các quốc gia kể trên.”
Chẳng hạn trong tháng 9/2023 vừa qua,
chỉ nói riêng người H’mông, gia đình ông Vàng Đức Sơn (tổng cộng 8 người) và vợ
chồng anh Giàng A Dì đến bang Minnesota, Hoa Kỳ; chị Giàng Thị Sao cùng chồng
và hai con đi Úc.
Sắp tới ngày 25/10, sẽ có hai gia đình
người H’mông và một gia đình người Thượng, tổng cộng 17 người, lên đường tái
định cư ở Hoa Kỳ.
Vì sao trong năm nay Cao ủy Tỵ nạn giới thiệu nhiều trường hợp
người tỵ nạn từ Việt Nam?
Ông Nguyễn Đình Thắng nói “Cao ủy Tỵ
nạn/ LHQ gần đây giới thiệu tái định cư nhiều người Việt đã có quy chế tỵ nạn
nói chung ở Thái Lan. Tại buổi tiếp xúc vào cuối tháng 6 với vị đại diện
CUTN/LHQ ở Thái Lan, người này xác nhận với tôi là người tỵ nạn đến từ Việt Nam
là một trong 4 quốc gia được ưu tiên tái định cư; 3 quốc gia kia gồm Lào,
Campuchia, và Trung Quốc.”
Ông giải thích thêm “Có 3 yếu tố tạo nên
sự thay đổi này: (i) Các quốc gia nhận tái định cư quan tâm hơn đến người tỵ
nạn nói chung ở Thái Lan do Hoa Kỳ vừa làm gương vừa đôn đốc; (ii) tình trạng
đàn áp xuyên quốc gia của nhà nước Việt Nam tăng lên đáng kể, đặc biệt nhắm vào
người tỵ nạn ở Thái Lan, trong những tháng gần đây mà điển hình là vụ bắt cóc
ông Đường Văn Thái hồi tháng 4 vừa qua; (iii) cuộc vận động của BPSOS cho những
hồ sơ của người Việt, trực tiếp với Cao ủy Tỵ nạn/LHQ và gián tiếp qua các cơ
quan LHQ khác cũng như với chính phủ một số quốc gia.”
BPSOS đã có những hoạt động, hoặc chương trình vận động gì, để
Cao ủy Tỵ nạn hoặc các quốc gia như Hoa Kỳ chú ý tới người tỵ nạn ở Thái Lan từ
Việt Nam?
TS. Nguyễn Đình Thắng cho biết “BPSOS
cung cấp rất nhiều thông tin về tình trạng đàn áp nhân quyền, nhất là quyền tự
do tôn giáo, cho các định chế nhân quyền của LHQ, cho chính phủ Hoa Kỳ và của
nhiều quốc gia khác.
“Chẳng hạn, tại khoá họp của Hội đồng
Nhân quyền LHQ đang diễn ra, bản báo cáo về hăm doạ và trả thù bao hàm nhiều hồ
sơ do BPSOS cung cấp. Hoặc trong đợt rà soát Việt Nam về thực thi Công ước LHQ
về quyền của trẻ em năm 2022, BPSOS đã nộp tổng cổng 6 báo cáo, trong đó có
nhiều hồ sơ của người tỵ nạn ở Thái Lan.
“Tại đợt rà soát về Công ước LHQ về xoá
bỏ mọi hình thức kỳ thị chủng tộc vào cuối tháng 11 tới đây, BPSOS nộp 3 bản
báo cáo trong đó có nhiều hồ sơ của người Thượng và người H’mông đang tỵ nạn ở
Thái Lan. Những thông tin này không chỉ giúp Cao ủy Tỵ nạn/LHQ hiểu ra tình
trạng nhân quyền ngày càng tồi tệ ở Việt Nam mà còn thuyết phục họ về mối nguy
cho một số người tỵ nạn vì bị nhà nước Việt Nam nêu đích danh là phản động, là
chống đối nhà nước. Đó là cách BPSOS vận động chung cho mọi người Việt đã có tư
cách tỵ nạn sớm được tái định cư.
“Song song, BPSOS cũng vận động riêng
cho một số hồ sơ tỵ nạn cụ thể có dấu hiệu nguy hiểm cận kề.”
BPSOS đã hỗ trợ những trường hợp gần đây như Vàng Đức Sơn, Giàng
A Dì, Giàng Thị Sao như thế nào?
Ông Nguyễn Đình Thắng nói “Quan trọng
nhất là giúp họ có được quy chế tỵ nạn. Không quy chế tỵ nạn thì không được tái
định cư. Do đó BPSOS ưu tiên tài trợ một đội ngũ luật sư và thông dịch viên để
giúp đồng bào lập hồ sơ xin tỵ nạn. Chúng tôi còn đào tạo và hỗ trợ một đội ngũ
những người theo dõi và làm báo cáo về các vi phạm nhân quyền nghiêm trọng ở
Việt Nam – các báo cáo này cấu thành thông tin về quốc gia nguyên quán, giúp
Cao ủy Tỵ nạn/LHQ phối kiểm lời khai của từng hồ sơ xin tỵ nạn.”
Ông cũng cho biết “Trước khi các gia
đình tỵ nạn lên đường định cư, BPSOS nối kết họ với các mạnh thường quân ở hải
ngoại để giúp đóng tiền phạt thay vì phải ngồi tù lên đến 40 ngày vì đã cư trú
bất hợp pháp nhiều năm trên đất Thái Lan.”
Đó là
tiền phạt gì?
Như đã
đề cập trong bài viết về Hội nghị Thượng đỉnh về Tự do Tôn giáo Quốc tế 2023,
Mục sư Jordan Smith, làm việc cho BPSOS về tái định cư người tỵ nạn, cho biết:
“Theo
luật pháp Thái Lan, nếu bạn ở quá hạn visa, sẽ có tiền phạt tính theo bao nhiêu
ngày quá hạn. Số tiền phạt được giới hạn ở mức 20,000 baht [tức khoảng 600
USD]. Đó là số tiền rất lớn, và cộng lại trong một gia đình lại càng cao vì đó
là tiền phạt tính theo mỗi đầu người. Ví dụ gia đình 5 người [không tính trẻ
con] sẽ phải trả 100,000 baht, đó là số tiền khổng lồ.”
Người
tỵ nạn ở Thái Lan, ngay cả khi đã có thẻ Cao ủy Tỵ nạn, vẫn bị luật pháp Thái
Lan xem là cư trú bất hợp pháp.
Nếu
không có tiền trả, họ sẽ phải vào tù và ở đó tới khi trả hết tiền. Mục sư giải
thích “Về cơ bản, họ trả nợ bằng cách ngồi tù. Mỗi ngày trong đó tính thành 500
baht; 20,000 baht tính ra là 40 ngày tù.”
Sau đó
họ sẽ bị chuyển sang IDC, tức trại giam của Sở Di trú Thái Lan, để chờ chuyến
bay.
Trước
khi lên đường đến bang Minnesota, Hoa Kỳ, ông Vàng Đức Sơn cũng đã có video giải thích về số
tiền người tỵ nạn phải trả để được rời khỏi đất nước Thái Lan.
Làm thế nào BPSOS biết đến trường hợp của họ?
Theo lời anh Johnny Huy và anh Villiam
của tổ chức Hmong Human Rights Coalition, anh Giàng A Dì và chị Giàng Thị Sao
liên lạc với họ xin giúp đỡ, được kết nối với BPSOS, từ đó BPSOS vận động để
giúp họ trả tiền phạt.
Cũng có những trường hợp liên lạc thẳng
với CAP, văn phòng pháp lý nơi luật sư do BPSOS tài trợ cung cấp nhiều cách hỗ
trợ cho người đã có quy chế tỵ nạn hoặc người đang xin tỵ nạn.
Những cá nhân và tổ chức nào giúp đỡ họ trả tiền phạt?
TS. Nguyễn Đình Thắng cho biết “Các mạnh thường quân này là những cá nhân có lòng với đồng bào chậm bước đi sau. Trong trường hợp của chị Giàng Thị Sao thì Hội Ái Hữu Gia Long ở Sydney là nhóm khởi xướng gây quỹ. Trong các trường hợp khác thì mạnh thường quân là các thân hữu lâu năm của BPSOS và vòng thân hữu của họ.”
Người tỵ nạn ở Thái Lan không được đi làm, và đôi khi phải nhặt
rác về ăn (hình do anh Villiam cung cấp).
BPSOS có giúp đỡ người tỵ nạn không phải từ Việt Nam không?
Theo lời Mục sư Jordan Smith, ở Thái Lan
có người tỵ nạn từ khắp nơi trên thế giới: không chỉ từ các nước Đông Nam Á
khác như Việt Nam mà còn từ Pakistan, Sri Lanka, Ethiopia, Iraq, Afghanistan…
“Gần đây chúng tôi cũng có giúp một số
trường hợp như một phụ nữ từ Nigeria. Cô ấy sắp đi định cư và cần phải trả tiền
phạt… Tôi liên lạc được với một nhà thờ ở Massachusetts và họ giúp, nên cô ấy
có thể rời [Thái Lan].”
Người phụ nữ này đã sang định cư ở Úc
vào tháng 9 vừa qua cùng con nhỏ.
Ngoài ra, BPSOS không chỉ giúp người tỵ
nạn đóng tiền phạt để tái định cư.
Mục sư Jordan Smith nói “Có một gia đình
người Pakistan ở Thái Lan, có hoàn cảnh rất bi thảm ở Pakistan. Tôi đã kết nối
họ với một nhà thờ ở Florida, và nhà thờ giúp họ sáu tháng tiền thuê nhà. Hiện
giờ họ không thể đi làm, nên đó là trút đi một gánh nặng lớn.”
Làm thế nào để giúp đỡ người tỵ nạn đóng tiền phạt?
Sắp tới sẽ có vài gia đình tỵ nạn ở Thái
Lan được tái định cư, và họ đang cần 190,000 baht (khoảng 5,200 USD) để trả
tiền phạt.
Nếu quý vị muốn giúp đỡ họ, có thể liên
lạc với chúng tôi qua địa chỉ email This email address is being protected
from spambots. You need JavaScript enabled to view it.. BPSOS sẽ kết nối quý vị
trực tiếp với những gia đình cần hỗ trợ.
Cụ
Tráng Thị Đấu: Hành trình trốn chạy cộng sản Việt Nam của cụ già gần trăm tuổi
LTS: Vài
ngày trước, chúng tôi đã đăng một bài viết về cụ Tráng Thị Đấu, người tỵ nạn ở
Thái Lan vừa qua định cư Hoa Kỳ ở tuổi 98.
Sau đây
là một bài viết khác về cụ Tráng Thị Đấu, đã đăng trên Việt Nam Thời Báo,
về thời gian cụ ở Việt Nam và quá trình vượt biên sang Thái Lan lánh nạn.
Tác giả: Hạo Nhiên
Rễ đã ăn sâu vào đất đá cao nguyên Hà Giang lại bị chế độ cộng sản
vô thần bứng gốc.
Cuối cùng thì cụ Tráng Thị Đấu đã rời Thái Lan đến bến bờ tự do.
Những thủ tục chuyển đổi từ quy chế tỵ nạn sang quy chế bảo lãnh gia đình, rồi
lại phải trở về quy chế tỵ nạn quả thật rắc rối khó khăn đối với một cụ bà 98
tuổi, có lúc lịch trình bay của cụ tưởng phải hoãn lại. Tuy nhiên hành trình
trốn chạy, tránh nạn đàn áp tôn giáo từ Việt Nam sang Thái Lan của cụ còn gian
nan và vô cùng nguy hiểm.
Cụ Tráng Thị Đấu
sinh năm 1925 trong một bản làng người Mông, xa tít trên cao nguyên phía Đông
Bắc Việt Nam. Người đàn bà nhỏ bé này không hề nghĩ có ngày bước ra khỏi nơi bà
chôn nhau cắt rốn, Xã Chí Cà, huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang, nơi heo hút ít
người biết đến, từ đó xuống tỉnh lỵ Hà Giang phải mất hai ngày đi bộ, vượt qua
núi, đèo với những vực sâu mà lỡ con trâu trượt chân lăn xuống cũng khó tìm
thấy xác.
Cuộc đời cụ, tưởng
đã cắm rể ở vùng biên giới Việt Trung, ăn sâu vào núi đá Hà Giang, như tổ tiên
300 năm trước từ Vân Sơn, thuộc Vân Nam, Trung quốc chạy nạn diệt chủng của bọn
nhà Thanh, sống nhờ sự bảo hộ của quan quân Đại Việt.
Vậy mà thời thế
đổi thay.
Rễ đã ăn sâu vào
đất đá cao nguyên Hà Giang lại bị chế độ cộng sản vô thần bứng gốc.
Năm 1990, cụ và các
con theo Đạo Tin Lành. Gia đình cụ thường xuyên bị chính quyền, công an đến tận
nhà sách nhiễu, tra hỏi. Gia đình cụ kiên trì giữ đạo. Hết công an xã Chí Cà
đến chính quyền huyện Xín Mần gửi giấy triệu tập như những tội phạm. Họ bắt gia
đình phải có mặt, tra tấn ép bỏ Đạo. Con trai cụ, ông Sùng A Phừ bị tra tấn tại
đồn Biên Phòng 219 đến nỗi vỡ tại, bị điếc. Ông bảo công an biên phòng xem ông
”như một con vật.”
Không thể sống được với mảnh đất Hà Giang quê cha đất tổ, năm
1995, gia đình cụ theo con trai Sùng A Phừ di cư đến Xã Nậm Nhừ- huyện Nậm Pồ -
Điện Biên để sinh sống. Gia đình làm nương trên mảnh đất Điện Biên một thời
gian thì chính quyền, công an lại mò đến đàn áp, sách nhiễu, bắt phải cam kết
bỏ Đạo. Chính quyền, công an cộng sản bảo gia đình phải bỏ đạo do Mỹ dựng nên.
Công an nói với Sùng A Phừ, “Nếu mày không bỏ Đạo Vàng Chứ thì đi ở với Mỹ,
bảo Mỹ cho nhà ở và cho đất để mày làm ăn thôi còn gì ở Việt Nam không có
đất cho thằng mày làm ăn và ở đâu nhá, báo trước cho mày biết.” Anh Sùng A Phừ
buồn bã nói tiếp, “Gia đình tôi thuờng xuyên bị đàn ác [sic], chịu sự ác bức
[sic] do tôi và gia đình tôi theo Đạo Tin Lành”. Không phải chỉ người đàn ông
duy nhất trong gia đình là Sùng A Phừ bị đánh đập dã man, mà là cả các con, và
cụ Đấu, mẹ ông, lúc đó đã hơn 90 tuổi cũng bị đối xử tệ hại.
Không chịu nổi sự
dùng bạo lực, quyền uy chèn ép hoạt động của người tôn giáo nghiệt ngã, dã
man của chính quyền cộng sản, lại bị gán ghép là rắp tâm lập Vương Quốc Mông
chống lại nhà nước Việt Nam, gia đình cụ Tráng Thị Đấu phải tính chuyện trốn
khỏi mảnh đất đã cưu mang tổ tiên và gia đình họ từ bao thế kỷ.
Từ Lai Châu họ lần
mò qua Trung Quốc, vượt biên sang Lào, bơi qua sông Cửu Long vào đất Thái, rồi
dắt díu nhau đến Bangkok.
Vì lý do tế nhị,
chúng tôi không thể kể rõ lộ trình suốt 2 tháng dài cụ Tráng Thị Đấu cùng gia
đình trải qua từ lúc bỏ Lai Châu đến Thủ đô Thái xin tỵ nạn. Phóng viên Việt
Nam Thời Báo đã đi một đoạn trên hành trình rất vất vả và nguy hiểm này.
Họ ra đi vào tháng
11 năm 2015, lúc miền cao nguyên biên giới giữa ba nước Việt-Trung-Lào bắt đầu
rét đậm, sương mù đầy đặc có khi cả ngày, và phải đốt lửa sưởi ấm cho trâu bò
trong chuồng khỏi chết cóng.
Họ không dám đi cùng nhau. Có khi tưởng lạc nhau. Có những đoạn
đường đi xe ôm, có nhiều đoạn phải đi bộ, băng rừng, leo đèo, lội suối. Sùng A
Phừ cõng mẹ, vợ anh địu các đứa nhỏ, cách xa nhau, dò dẫm từng bước trong đêm
tối, trơn, ngã, ướt sũng khi băng qua các con suối lạnh buốt, tìm lại nhau bằng
bản năng đi rừng của người thiểu số. Ôm nhau trong rừng đầy muỗi vắt, ngủ không
dám đốt lửa sưởi, người này cố truyền chút thân nhiệt của mình làm ấm cho người
kia.
Gian khổ, nhưng
may mắn nhất cho gia đình cụ Đấu xảy ra trên đất Lào khi bị bắt tại Louang
Namtha trên đường định đi Vientiane.
Khác với vài trăm
gia đình người Mông chịu chung hoàn cảnh chọn đường trốn sang Miến Điện tỵ nạn
trong các khu rừng thuộc tiểu bang Shan. Gia đình cụ Đấu quyết định đi đến
Bangkok.
Cụ Đấu ngã bệnh.
Không thể đi trong rừng không thuốc men, gia đình đành phải đi ngoài đường lớn,
bất chấp nguy hiểm, hy vọng có thể mua thuốc chữa cho cụ. Không may họ bị công
an bắt giữ và dẫn về đồn. Tại đây, người ta cho cụ Đấu đói lả và sốt hầm hập ăn
một gói mỳ và uống thuốc. Lúc đó cũng sập tối, chỉ còn hai người trực. Hai
người công an nói chuyện với anh Phừ bằng cách ra dấu tay. Đoán biết gia đình
cụ Đấu vượt biên, họ ra dấu hỏi có tiền cho họ. Vợ anh Phừ có bao nhiêu dấu
trong người móc hết cho họ. Hai người công an bàn với nhau chở gia đình trên hai
chiếc xe gắn máy, đi một đoạn xa đồn, thả họ xuống đường mé rừng. Cụ Đấu nhờ
được tô mỳ nóng, uống được vài viên thuốc, thấy đỡ bệnh. Đến sáng sớm, họ mướn
xe ôm đi Louangphrabang, vào nhà người quen. Họ không đi về Vientiane nữa.
Nguy hiểm nhất khi cả gia đình phải vượt qua sông Mekong vào ban
đêm. Dù đã chọn được khúc sông nước chảy khá êm, nhưng phải đưa một cụ già và
mấy đứa nhỏ, ôm vào những cây nứa qua sông, sẽ không thể được nếu không có sự
giúp đỡ tận tình của mấy ngư dân bờ bên kia. Cụ Đấu ngã bệnh nặng ngày hôm sau
khi vào đất Thái Lan.
Nhờ sự giúp đỡ của
những gia đình người tỵ nạn đi trước, gia đình cụ Đấu xin được giấy chứng nhận
tỵ nạn của phủ Đặc Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc, và họ hội nhập vào cộng đồng người
Mông đang sống thành các nhóm nhỏ nghèo đói và cực nhọc chung quanh vùng ngoại
ô Bangkok. Chỉ may mắn họ có tự do tôn giáo, điều họ nghĩ quan trọng nhất.
Từ giữa năm nay,
Liên Hiệp Quốc mở rộng xét định cư cho người tỵ nạn. Những gia đình tỵ nạn
người Việt gồm người Kinh, Thượng, Mông ở Thái được xét duyệt cho đi nước thứ
ba. Họ lần lượt đi Mỹ, Úc, Canada và vài nước Âu Châu. Cánh cửa tự do mở ra cho
họ. Bà cụ Tráng Thị Đấu may mắn có tên đi định cư trong những đợt đầu tiên.
Ngày chia tay tại
Thái Lan, người con rể, từ Hoa Kỳ về đón mẹ vợ, tâm sự trong một buổi gặp mặt
với những người đồng hương chưa đi:
“Đi khắp thế gian không ai tốt bằng Mẹ
Gánh nặng cuộc đời không ai khổ bằng Cha
Nước biển mênh mông không đong đầy tình Mẹ
Mây trời lồng lộng không phủ kín công Cha
Mẹ tôi, người đàn bà tuyệt vời.
Trên thế gian, các bà mẹ đều tuyệt vời, nhưng đối với chúng
tôi, mẹ chúng tôi ngồi đây, bà TRÁNG THỊ ĐẤU, là người mẹ tuyệt vời nhất.
Mẹ chúng tôi là một người đàn bà tầm thường trong xã hội,
nhưng những khổ đau bà phải chịu đựng trong đời và các hy sinh của bà đã làm
cho bà trở nên vĩ đại với chúng tôi.
Từ khi cha tôi mất năm 1981, cho đến nay, gần 50 năm, bà là
nơi bám víu của các anh chị em chúng tôi, là trung tâm, là trái tim của gia
đình.
Năm 1981, lúc người Mông tìm được chân lý và lẽ sống thật
trong đấng Christ qua đạo Tin Lành, cũng là lúc chính quyền cộng sản Việt Nam
ra tay đàn áp khủng khiếp tôn giáo. Gia đình tôi thường xuyên bị đàn áp, chịu
sự áp bức do gia đình tôi theo Đạo Tin Lành. Mẹ tôi, các anh chị em, con cháu
chúng tôi bị đàn áp, nhưng lòng tin vững chắc vào đấng Cứu Thế Christ của
người đàn bà già nua, yếu đuối là Mẹ chúng tôi đã khiến chúng tôi trở nên can
đảm giữ vững đức tin.
Vào những thời gian đó, không chỉ chịu số phận đói nghèo
như tất cả người Việt Nam và đặc biệt là dân tộc thiểu số chúng tôi, sự đàn áp
tôn giáo của chính quyền trên người thiểu số rất tàn bạo, không thể tưởng tựơng
được. Nhiều người bị chính quyền cộng sản Việt Nam quấy phá bắt bỏ đạo, đành
đập, bắt giữ, bỏ tù, không ít người bị đánh chết trong tù.
Hàng ngàn người Mông phải bỏ quê hương trốn đi để giữ đạo.
Người ta chạy vào miền Nam đến những nơi hẻo lánh không ai biết họ là ai, sang
Lào, Miến Điện, Thái Lan. Mẹ tôi già yếu vẫn phải lê bước theo chân các con,
cháu vượt hàng ngàn cây số sang Thái Lan.
Sống tỵ nạn chui nhủi tại Thái dù không bị đàn áp về tôn
giáo, nhưng hoàn toàn không dễ dàng. Có những lúc chúng tôi ngã lòng, chịu đựng
không nổi, vô cùng khổ đau thì mẹ là chỗ dựa cho tất cả mọi người trong gia
đình, cho chúng tôi hy vọng tin tưởng vào Thiên Chúa và lòng nhân của con
người.
Vài hôm nữa mẹ sẽ sang định cư tại Hoa Kỳ, nơi như đất Chúa
hứa, đầy sữa và mật ong. Mẹ sẽ được nghỉ ngơi và dành tất cả thời gian bên cạnh
các con cháu để phụng sự Chúa.
Chúng con kính yêu mẹ.”
Việt
Nam kỳ thị sắc tộc với người Thượng và người H’mông như thế nào?
Hải Di
Nguyễn
Ngày
29-30/11/2023 sắp tới, nhà nước Việt Nam sẽ có phiên rà soát ở Geneva về việc
thực thi Công ước Quốc tế Xóa bỏ mọi Hình thức Kỳ thị Chủng tộc (International
Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, CERD).
BPSOS đã
gửi cho Ủy ban Xóa bỏ Kỳ thị Chủng tộc (Committee on the Elimination of Racial
Discrimination, hay CERD) 3 tài liệu đóng góp về tình trạng kỳ thị sắc tộc ở
Việt Nam, đặc biệt với người Thượng và người H’mông (xem ở đây).
Nhưng
nhà nước Việt Nam kỳ thị sắc tộc ra sao?
Chính
sách phân biệt về nhiều mặt
Anh Y
Quynh Buondap, người Êđê và đồng sáng lập tổ chức Người Thượng vì Công lý, cho
biết người Thượng bị phân biệt đối xử về ngôn ngữ, văn hóa, tôn giáo, và đất
đai.
Ngôn ngữ và điều kiện trường học
Một
trường mầm non ở Đắk Lắk (ảnh cho anh Y Quynh Buondap cung cấp).
Theo anh Y Quynh Buondap,
sau năm 1975, tiếng Êđê không còn được dạy ở trường học—chỉ một số trường dạy ở
bậc tiểu học—lên cấp hai, cấp ba không còn.
Ông Ma Seo
Cháng, người H’mông từng sống ở Tiểu khu 179, Tỉnh Lâm Đồng, nói
trong phỏng vấn ngày 28/9/2023 “Năm
2012, cả làng chúng tôi, con em không được đi học, nên bà con chúng tôi dựng
lên một cái trường bằng ván gỗ. Nếu chính quyền không đưa giáo viên đến dạy,
anh em chúng tôi có thể thuê người ngoài để dạy con em cái chữ đầu tiên.”
Xã lúc
đầu không cho, nhưng người dân vẫn dựng trường vì “Con em lớn lên rồi, không
được tiếp xúc con chữ.”
Cuối
cùng Phòng Giáo dục gửi giáo viên đến nhưng chỉ dạy bậc tiểu học và dạy hai môn
là Toán và Tiếng Việt.
Đàn áp tôn giáo
Công an
đến tịch thu lịch và Kinh Thánh của Hội thánh Tin lành tại làng Buôn Čuôr
Knia tháng 4/2023 (ảnh do anh Y Quynh Buondap cung cấp).
Anh Y
Quynh Buondap nói trong phỏng vấn ngày 28/4/2023 “Sau
tháng 4/1975, các nhà thờ Thiên Chúa giáo và Tin lành Tây Nguyên bị nhà nước
cộng sản Việt Nam đóng cửa và nhiều người Thượng, trong đó có các thầy truyền
đạo và mục sư, bị bỏ tù và thậm chí bị giết chết, hay bị đuổi ra khỏi các vùng
đất trồng trọt của họ.”
Các tín
đồ Tin lành theo các hội thánh độc lập, có hoạt động tôn giáo tại gia đều bị
đàn áp. Ngay cả các tín đồ thuộc Hội thánh Tin lành Việt Nam miền Bắc hay Hội
thánh Tin lành Việt Nam miền Nam—được nhà nước công nhận—vẫn bị công an địa
phương sách nhiễu và gây khó khăn.
Chẳng
hạn như anh Vừ Bá Súa, người
H’mông từng ở Nghệ An, tham gia Hội thánh Tin lành Việt Nam miền Bắc và bị công
an xã và ban quản lý bản mời lên làm việc, cưỡng ép bỏ đạo, và đòi lại con bò
đã cấp trước đó vì gia đình anh Vừ Bá Súa thuộc hộ nghèo.
Theo bản
kiến nghị của anh ngày 25/8/2022, ngày 11/6/2022 ông Mùa Bá Kỷ, trưởng Công an
xã, nói anh “theo đạo là chống lại chính quyền và phá hoại sự đoàn kết phong
tục tập quán của dân tộc H’mông”.
Một
tháng sau đó, gia đình anh bị cắt điện.
Anh Vừ
Bá Súa hiện nay đang tỵ nạn tại Thái Lan.
Tước đi,
hoặc không cung cấp, giấy tờ tùy thân
Ông Y Dú
Ksơr, người Êđê từng ở Phú Yên, từng đi tù vì tham gia biểu tình ở Đắk Lắk năm
2004 để đòi lại đất đai, đòi tự do tôn giáo, và đòi thả tự do cho tù nhân lương
tâm.
Theo ông
cho biết trong phỏng vấn ngày 26/5/2023,
sau khi ông ra tù lần đầu tiên, công an địa phương tới nhà và tịch thu mọi giấy
tờ, bao gồm giấy khai sinh. Khi đưa giấy khai sinh mới, họ đổi năm sinh từ 1953
thành 1963, và nói “Nếu ông muốn khai sanh cũ của ông, ông phải bỏ đạo.”
Hai ông
Ma A Sính và Ma Seo Cháng, người H’mông, đều bị tước đi giấy tờ tùy thân khi
theo đạo. Họ cho biết nhiều người H’mông theo đạo Tin lành đều không có giấy tờ
và bị đẩy vào tình trạng vô quốc tịch: không được làm thẻ ngân hàng, không được
đăng ký kết hôn, không được bảo hiểm y tế, con cái chẳng được đi học, thậm chí
đứng tên mua xe máy cũng không thể…
Tại Tiểu
khu 179, họ nhiều lần xin chính quyền địa phương cấp hộ khẩu nhưng không thành
công.
Nhưng
không chỉ người lớn—anh Vừ Bá Súa cũng cho biết địa phương nhiều lần từ chối
cấp giấy khai sinh cho con anh.
Cưỡng ép bỏ đạo hoặc đuổi khỏi làng
Ông Ma Seo Cháng
sinh ra lớn lên ở Hà Giang, bị đàn áp tôn giáo nên phải trốn sang Điện Biên
(khi đó thuộc tỉnh Lai Châu), lại bị “chính quyền đến từng nhà và cầm theo giấy
bắt họ ký cam kết bỏ đạo, nếu không chính quyền sẽ đuổi họ ra khỏi địa bàn cư
trú”, từ đó chuyển đến huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk, “được hai tháng thì bị chính
quyền đốt phá nhà”, và dọn đến Tiểu khu 179 ở tỉnh Lâm Đồng.
Ở Tiểu khu 179,
ông tiếp tục bị đàn áp và chính quyền huyện Đam Rông muốn giải tỏa khu vực,
cưỡng chế đất của người dân.
“Họ cứ đuổi ra
khỏi đấy thôi. Anh em tôi đã khổ từ ngoài Bắc để vô đấy rồi, không biết đi đâu
nữa, cố ở đấy.”
Lưu lạc từ Bắc vào
Nam, hết nơi này đến nơi khác mà vẫn không được yên, đến năm 2023 ông cùng gia
đình sang Thái Lan tỵ nạn.
Cưỡng đoạt đất
Cưỡng
chế đất ở làng Buôn Dhia, xã Cư Ne, huyện Krông Buk, tỉnh Đắk Lắk tháng
5/2019 (ảnh do anh Y Arôn Êban cung cấp).
Anh Y
Quynh Buondap, người Êđê, cho biết “Chính quyền hứa là hợp đồng 20 năm hoặc 30
năm hoặc 15 năm sẽ trả lại cho người dân, nhưng sau giải phóng thì họ trưng
dụng các đất đai đó… Người Kinh từ phía bắc có quyền phát nương làm rẫy, còn
những người tại chỗ phát nương làm rẫy thì bị kiểm lâm và bị chính quyền tịch
thu, bắt bỏ tù. Đó là những vấn đề kỳ thị rất rõ ràng.”
Ông Vàng
Đức Sơn, người H’mông, nói trong phỏng vấn ngày 18/9/2023 “Anh
em người H’mông ở Mường Nhé bị chính quyền cướp đất cho các công ty trồng cây
cao su.”
Họ cho
xe ủi qua nương rẫy của người dân, ủi qua lúa, qua ngô, qua sắn…
Sự kiện
Mường Nhé 2011
Tháng
5/2011, người dân đứng lên biểu tình ở huyện Mường Nhé—hàng ngàn người H’mông
tập trung cầu nguyện để đòi lại đất đai và đòi tự do tôn giáo.
Ông Vàng
Đức Sơn cho biết “[Ngày 4/5/2011] chính quyền Việt Nam cho máy bay trực thăng
phun thuốc vào anh em ở đó… Họ phun thuốc, làm nước chuyển thành màu xanh… Có
người mê luôn, có ba người không biết, uống nước đó và chết luôn tại chỗ, gồm
hai đứa trẻ con khoảng 12-13 tuổi và một người đàn bà khoảng 40 tuổi.”
Ông cũng
nói “Ngày mùng 6 là ngày công an, cảnh sát cơ động, quân đội, các chính quyền
địa phương hoặc huyện, tỉnh, trung ương đều đến giải tán… Người bị bắt rất
đông, người bị đàn áp, bị chết cũng rất đông.”
Đánh
đập, tra tấn
Anh Y
Arôn Êban, người Êđê từng ở Đắk Lắk, từng nhiều lần bị công an đánh khi thẩm
vấn.
Khi
được phỏng vấn ngày 19/5/2023 về
câu chuyện của mình, anh cho biết “họ đánh vào đầu nhiều nhất”, đặc biệt vào
mặt và tai, và “từ đó tai bên trái của tôi hơi điếc.”
Anh cũng
bị người tù đánh “dập đùi bầm tím” và nói “Tôi nghĩ là công an cho phép đánh,
họ mới dám đánh.”
Ông Y Dú
Ksơr, người Êđê từng ở Phú Yên, nói mình bị điều tra và đánh đập suốt một năm
trước khi ra tòa: “họ đánh tôi bằng dùi cui, vào xương sườn, xương sống… Họ
cũng đá vào hòn dái, đánh vào ngực, tát vào miệng… tôi cũng bị gãy răng.”
Trong một năm đó, ông bị nhốt trong hầm “tối tăm, mịt mù… Nhốt ở dưới lòng đất, mịt mù, không thấy mặt trời mặt trăng, giống bị điên khùng luôn… Một hầm chỉ có một người, không có hai, không có ba. Chỉ ở trong đó, ăn trong đó, kinh khiếp luôn.”
Ảnh chụp
năm 2023, chân ông Y Dú Ksơr vẫn còn sẹo.
Trừng
phạt vì liên lạc với quốc tế
Trước sự
đàn áp của nhà nước Việt Nam, nhiều người lên tiếng và tìm cách liên lạc với
quốc tế, báo cáo với LHQ.
Ông Y
Khương Êban, người Êđê đang tỵ nạn tại Thái Lan, cho biết hai vợ
chồng ông Y Sĩ Êban (họ hàng ông) “bị tra tấn và đánh đập” sau khi gặp Mục sư
Gene Lathan từ thành phố Charlotte, bang North Carolina, Hoa Kỳ.
Ngày
6/11/2022, ông Y Sĩ Êban bị bắt ở phi trường Tân Sơn Nhất khi trên đường đi
Bali, Indonesia dự Hội nghị Tự do Tôn giáo hay Niềm tin Đông Nam Á (Southeast
Asia Freedom of Religion or Belief Conference, hay SEAFORB). Theo báo cáo của
ông cho biết, ông bị cấm xuất cảnh, bị thu giữ căn cước, hộ chiếu, điện thoại,
bằng lái xe, và bị đánh bầm tím mặt.
Kích
động hận thù sau ngày 11/6
Sau vụ
xả súng vào trụ sở công an ở xã Ea Tiêu và Ea Ktur, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk
ngày 11/6/2023, cộng đồng người Thượng cũng bị ảnh hưởng vì truyền thông.
Anh Y
Phic H’dok, người Êđê trước đây tỵ nạn ở Thái Lan và giờ đang sống ở Mỹ và đồng
sáng lập tổ chức Người Thượng vì Công lý, nói ngày 12/7/2023:
“Nhiều
người Êđê không thể kiếm được việc làm vì các nhà tuyển dụng từ chối khi nghe
đến người Êđê, cho rằng họ là người bạo động, khủng bố. Có nhiều người trong
gia đình của họ bị bắt oan và chính quyền đe dọa không cho phép cung cấp thông
tin ra bên ngoài, nếu không sẽ bị bỏ tù. Chính quyền khuyến khích người Kinh
bắt người Êđê khi họ mặc đồ rằn ri dù vô tội, trong khi đó người Kinh thì không
bị bắt. Nhân cơ hội này, chính quyền đàn áp lãnh đạo của các hội thánh tư gia
càng nhiều hơn.”
Chị
Becky, nhà hoạt động nhân quyền người Thượng đang sống tại Thụy Sỹ, cho biết
người Thượng ở Thái Lan cũng bị ảnh hưởng: họ nhận được tin nhắn đe dọa, uy
hiếp, và nhìn thấy người lạ tới trường học của con cái người tỵ nạn và chụp
hình các em.
Sắp tới
đây, ngày 29-30/11/2023, nhà nước Việt Nam sẽ phải trả lời CERD về những cáo
buộc phân biệt, kỳ thị sắc tộc một cách có hệ thống ở Việt Nam.
20110724 Máu Sôi Mường Nhé.
https://bachvietnhan.blogspot.com/2011/08/mau-soi-muong-nhe.html
20110820 Tội Ác Tại Mường Nhé.
https://bachvietnhan.blogspot.com/2011/09/20110820-toi-ac-tai-muong-nhe.html
No comments:
Post a Comment