20220101 Cong Dong Tham Luan
Thông Báo Gửi
Đồng Bào Cựu Thuyền Nhân Còn Kẹt Ở Thái Lan
BPSOS, ngày 29/12/2022
http://machsongmedia.org
Khi nhận được tin về số cựu
thuyền nhân ở Thái Lan đã bị bỏ sót trong khi những trường hợp tương tự được định
cư nhân đạo vào Canada, cuối năm 2018 BPSOS đã thu thập danh sách của số đồng
bào này. Danh sách gồm 23 hộ gia đình, phần lớn là những người đã tránh cưỡng bức
hồi hương năm 1996 và sống bất hợp pháp ở Thái Lan từ đó, và cũng có một ít người
đã quay trở lại Thái Lan sau khi bị cưỡng bức hồi hương.
9 trong số 23 hộ gia đình
này đã đến với luật sư của BPSOS tại văn phòng Center for Asylum Protection
(CAP) và 2 hộ đến với luật sư của Asylum Access Thailand (AAT) để lập hồ sơ xin
tị nạn từ đầu với Cao Uỷ Tị Nạn LHQ.
Trong số trường hợp đến với CAP, 6 hộ đã được công nhận tư
cách tị nạn, 1 hộ đang chờ kết quả, 1 hộ bị từ chối và bị CUTN/LHQ đóng hồ sơ,
và 1 hộ mất liên lạc. Trong số này chỉ có 1 trường hợp cựu thuyền nhân đã hồi
hương và sau đó quay lại Thái Lan.
Các hộ được công nhận tư
cách tị nạn giờ đây có thể đi định cư theo chương trình tị nạn của Hoa Kỳ,
Canada hoặc quốc gia đệ tam nào khác, như một kết cục có hậu cho những người đã
lưu lạc nhiều chục năm ở Thái Lan.
Lập hồ sơ xin tị nạn cho
cựu thuyền nhân lưu lạc ở Thái Lan nhiều chục năm đòi hỏi nhiều công phu hơn là
lập hồ sơ cho người vừa mới đến Thái Lan. Lý do là người đã rời Việt Nam và do
đó không tiếp cận với chính quyền Việt Nam từ lâu sẽ khó chứng minh mối nguy bị
đàn áp. Cuối tháng 11, BPSOS đã tuyển một thực tập sinh toàn thời với bằng cao
học luật từ Anh Quốc để tăng cường việc mở lại các hồ sơ đã bị CUTN/LHQ đóng từ
lâu.
Không kể 1 hộ đã hồi
hương, hiện vẫn còn 11 hộ gia đình trong danh sách cựu thuyền nhân mà chúng tôi
thu thập từ cuối năm 2018 vẫn chưa liên lạc với luật sư của CAP hoặc của AAT.
Chúng tôi thông báo để những người này, nếu muốn được lập hồ sơ xin tị nạn từ đầu,
thì liên lạc với luật sư của CAP hoặc AAT.
Quý vị có thể liên lạc
văn phòng CAP qua số điện thoại: (+66) 021 160 405, (+66)
021 160 406, hoặc để lời
nhắn tại trang Facebook: https://www.facebook.com/TinanThailan
BPSOS | 6066
Leesburg Pike, Ste. 100, Falls Church, VA 22041
Chương trình định cư tị nạn theo diện bảo lãnh
tư nhân của Hoa Kỳ: hy vọng nhưng thận trọng
Chớ nghe tin đồn; cần lọc lựa thông tin chính
xác
Ts. Nguyễn Đình Thắng
Ngày 28 tháng 12, 2022
http://machsongmedia.org
Trong tương lai rất gần,
Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ sẽ chính thức công bố chương trình bảo lãnh tư nhân dành
cho người tị nạn. Đây là một diễn tiến tích cực nhưng đáng tiếc là ngay trước mắt
sẽ không thay đổi hiện trạng của người đã có quy chế tị nạn nhưng chưa được Hoa
Kỳ nhận định cư, không như một số tin đồn được loan truyền về chương trình này
với thông tin không chính xác, có lẽ xuất phát từ những người không theo dõi
sát.
BPSOS đã có những buổi họp
thường xuyên với BNG cũng như Toà Bạch Ốc về chương trình bảo lãnh tư nhân từ
hơn một năm nay. Sau đây là những điểm tôi có thể chia sẻ mà không vi phạm cam
kết là không tiết lộ thông tin chưa được BNG chính thức công bố.
https://ecp.yusercontent.com/mail?url=https%3A%2F%2Ffiles.constantcontact.com%2F13e8e48c001%2Fa01f760c-3932-4873-abd6-0d048de98e3c.jpg%3Frdr%3Dtrue&t=1672519354&ymreqid=24c3a556-5b4c-4ea9-1c87-58006e015600&sig=Pnv05A6fMKO2sSK6t9s.ig--~D
Hình 1 -- Ts.
Nguyễn Đình Thắng, Tổng Giám Đốc kiêm Chủ Tịch BPSOS, tại buổi họp định kỳ với
Trợ Lý Ngoại Trưởng Julieta Valls Noyes (bên trái, đeo khẩu trang),
Phòng Dân Số, Tị Nạn và Di Dân của Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, ngày 7/9/2022
Cấu trúc của
chương trình bảo lãnh tư nhân
Trong báo cáo gửi Quốc Hội
ngày 20 tháng 9, 2021, BNG thông báo việc tái lập chương trình bảo lãnh tư nhân
để định cư người tị nạn (trước đây Hoa Kỳ đã có chương trình bảo lãnh tư nhân
nhưng không thành công) và mệnh danh nó là Chương Trình Ưu Tiên 4 (Priority 4,
hoặc P-4). Chương trình sẽ bao gồm 2 phần được triển khai thành 2 giai đoạn: “kết
nối” (Matching) và “nhận diện” (Identification).
Phần “kết nối” sẽ được
triển khai trước và trong tương lai rất gần. Trong giai đoạn này tư nhân chỉ được
bảo lãnh những người tị nạn đằng nào cũng sẽ được chính quyền Hoa Kỳ định cư. Họ
được phép chọn một số tiêu chí và chính phủ sẽ cố gắng dựa vào đó để giới thiệu
hồ sơ tị nạn tương đối phù hợp. Số người được tư nhân bảo lãnh được tính chung
vào số 125,000 chỗ định cư mà Quốc Hội đã chuẩn duyệt cho chương trình định cư
tị nạn. Như thế, chương trình bảo lãnh tư nhân sẽ làm nhẹ gánh cho chính quyền
nhưng không thay đổi triển vọng định cư cho người tị nạn.
Phần “nhận diện” cho phép
tư nhân nhận diện và chọn người tị nạn mình muốn bảo lãnh. Tuy nhiên, phần này
sẽ chỉ được triển khai sau khi Hành Pháp đã rút tỉa kinh nghiệm đầy đủ từ cuộc
thử nghiệm phần “kết nối”. Tiến trình thử nghiệm có thể kéo dài nhiều năm.
Quý vị nào muốn tìm hiểu
thêm, xin đọc báo cáo của BNG gửi Quốc Hội về chương trình P-4: https://www.state.gov/report-to-congress-on-proposed-refugee-admissions-for-fiscal-year-2022/
Các khác biệt
với chương trình bảo lãnh tư nhân của Canada
Khác với chương trình bảo
lãnh tư nhân của Canada, chương trình của Hoa Kỳ, ít ra trong vài năm tới,
không mở thêm cánh cửa thứ hai để định cư thêm người tị nạn. Cánh cửa định cư
duy nhất vẫn là cánh cửa định cư bởi chính quyền -- tư nhân chỉ hỗ trợ và đưa
người tị nạn qua cánh cửa ấy. Chúng tôi cùng với một số tổ chức bảo vệ người tị
nạn đã cố gắng nhưng không thay đổi được điểm tiêu cực và đáng thất vọng này.
Điểm tích cực của chương
trình bảo lãnh tư nhân của Hoa Kỳ là người tị nạn được hưởng các phúc lợi của
chính quyền liên bang dành cho người tị nạn nói chung. Như thế, gánh nặng tài
chính của tư nhân đứng ra bảo lãnh sẽ nhẹ hơn so với chương trình của Canada.
Một khác biệt nữa là ở Mỹ,
các trường đại học cũng được đứng ra bảo lãnh các người tị nạn sẽ là sinh viên
hoặc thực tập sinh. Xem thêm: https://www.higheredimmigrationportal.org/policy/creating-a-new-pathway-for-refugee-students-through-university-sponsorship/
Tại buổi họp cuối tháng 11 vừa qua với BNG, tôi nêu câu hỏi là liệu các
doanh nghiệp cần tuyển nhân viên có được bảo lãnh người tị nạn theo diện P-4
không. BNG hứa sẽ cung cấp câu trả lời tại buổi họp đầu năm 2023. Có thể họ sẽ
kèm thông tin này khi chính thức công bố chương trình bảo lãnh tư nhân.
Số đồng bào tị nạn ở Thái Lan
Theo con số chính thức của CUTN/LHQ, vào thời điểm giữa năm 2022 có 4,231
người được công nhận tư cách tị nạn (không tính các người tị nạn Miến Điện sống
dọc biên giới Thái – Miến), tăng chút ít so với con số của đúng một năm trước
là 4,203. Bảng dưới đây đối chiếu số người tị nạn đến từ nhiều quốc gia. Các
con số này không bao gồm những ai đang chờ quyết định về tư cách tị nạn hoặc đã
bị từ chối tư cách tị nạn bởi CUTN/LHQ.
Quốc gia gốc Giữa năm 2022
Pakistan 1502
Việt Nam 998
Cambodia 247
Syria 212
China 177
Somalia 162
Afghanistan 156
Iraq 148
Sri Lanka 103
Các quốc gia khác* 526
*Các quốc gia khác bao gồm: Cameroon, Yemen,
Côte d’Ivoire, Congo, Egypt, Ethiopia, Zimbabwe, Laos, Tanzania, Nepal,
Nigeria, Morocco, Sudan, Jordan, và Nga.
Số người Việt Nam được
công nhận tư cách tị nạn nhưng chưa được định cư chỉ đứng sau Pakistan. Từ giữa
năm 2021 đến giữa năm 2022, có thêm khoảng 125 người Việt được công nhận tư
cách tị nạn và khoảng 25 đồng bào đã lên đường định cư.
https://ecp.yusercontent.com/mail?url=https%3A%2F%2Ffiles.constantcontact.com%2F13e8e48c001%2F2fdbd714-aa2d-41cb-84c2-1289e481e86e.png%3Frdr%3Dtrue&t=1672519354&ymreqid=24c3a556-5b4c-4ea9-1c87-58006e015600&sig=zzwhqn23ElywduWYrsgJRQ--~D
HÌnh 2 -- Bà
Julieta Valls Noyes tại buổi họp với đại diện của các tổ chức chuyên bảo vệ người
tị nạn ở Bangkok, Thái Lan, ngày 8/12/2022 (từ trái): Cô Naiyana Thanawattho, Giám Đốc Điều Hành Asylum
Access Thailand; Bà Chalida Tajaroensuk, Giám Đốc Điều Hành People’s
Empowerment Foundation; Alex Sonsev, luật sư trưởng toán pháp lý của BPSOS;
Chris Eades, Tổng Thư Ký Asia Pacific Refugee Rights Network; Louie Bacomo,
Giám Đốc Jesuit Refugee Service Asia Pacific
Phần lớn các người tị nạn
kể trên đã nhận sự trợ giúp từ các luật sư của BPSOS và Asylum Access Thailand
(AAT), là 2 tổ chức duy nhất ở Thái Lan hỗ trợ pháp lý trong tiến trình nộp đơn
xin tị nạn với CUTN/LHQ.
Phối kiểm tin
đồn và bảo vệ thông tin cá nhân
Với chương trình bảo lãnh
tư nhân, Hành Pháp Biden kỳ vọng sẽ mở thêm cánh cửa định cư người tị nạn. Tuy
nhiên, trong giai đoạn thử nghiệm có thể kéo dài vài năm thì tư nhân chỉ được bảo
lãnh những người tị nạn qua cánh cửa định cư của chính quyền. Điều này làm thất
vọng phần lớn các tổ chức vận động định cư người tị nạn.
Gần đây, có người tuyên bố
lập danh sách bảo lãnh tư nhân và kêu gọi người tị nạn ghi danh. Đồng bào tị nạn
cần thận trọng. Như tôi vừa giải thích, theo chính sách hiện nay, chính quyền
Hoa Kỳ dự định chỉ triển khai phần “kết nối” để thử nghiệm. Người tị nạn dù được
tư nhân bảo lãnh vẫn phải đi qua cánh cửa định cư của chính quyền. Do đó, lúc
này không có việc cá nhân hoặc tổ chức tư nhân lập danh sách để đưa tắt cho tư
nhân bảo lãnh như bên Canada.
Tốt nhất, đồng bào tị nạn
hãy chờ BNG Hoa Kỳ chính thức công bố chương trình bảo lãnh tư nhân kèm với những
điều kiện và thể thức để phân định đâu thực đâu hư, và tuyệt đối không tiết lộ
thông tin cá nhân một cách bất cẩn.
Trong các bài viết sắp đến,
tôi sẽ tiếp tục trình bày các diễn tiến về cuộc vận động định cư người tị nạn với
thông tin chính xác và thực dụng.
BPSOS | 6066
Leesburg Pike, Ste. 100, Falls Church, VA 22041
Phiet Pham thephiet_2002@yahoo.com
Fri, Dec 30 at 10:12 AM
VIỆN DƯỠNG LÃO (cần phổ biến rộng rãi)
Một tài liệu tốt cho người lớn tuổi (nói
chung), và cho người Việt sống trên đất Mỹ...
Tác giả: BS Trần Công
Bảo đã từng là giám đóc y tế của nhiều viện dưỡng lão với bài viết dưới đây,
Ông trình bày ngọn nguồn rất thực tế , cơ quan mà người già hay người tàn tật
đã có lần nghĩ thoáng qua ,nhưng dĩ nhiên lờ mờ chua rõ ...
Người già ở hải ngoại:
sự am hiểu về VDL là nên ! ,vì không ai biết đươc tương lai ..!?
Nếu còn có thể ở nhà
được mà vẫn an toàn thì ở nhà tốt hơn. Nếu tài chánh cho phép, thì dù mình
không đủ khả năng lo cho mình, mình vẫn có thể mướn người "bán thời
gian" (part time) đến lo cho mình vài giờ mỗi ngày, giúp ăn uống, tắm rửa,
dọn dẹp trong nhà, thuốc men, chở đi bác sĩ...
Nursing Home - Viện
Dưỡng Lão
Bs Trần Công Bảo
Cổ nhân có câu: "sinh, bệnh, lão, tử". Bốn giai đoạn này không ai có
thể tránh khỏi. Chuẩn bị ứng phó với bệnh tật và tuổi già của mình và của thân
nhân mình là điều ai cũng có dịp nghĩ tới, kể cả chính kẻ viết bài này là tôi
cũng đang sắp sửa bước vào tuổi “thất thập cổ lai hi”.
Anh bạn thân của tôi, Bs. TNT từ lâu có đề nghị tôi viết một bài về "Viện
Dưỡng Lão" (VDL) để giúp bà con mình có thêm một chút khái niệm về VDL vì
anh biết trong suốt 27 năm qua tôi đã liên tục săn sóc cho các cụ già tại các
viện dưỡng lão, và cũng đã là "Giám Đốc Y Tế" (Medical Director) của
nhiều VDL trong vùng. Nay tôi muốn chia sẻ cùng qúy bạn một số kinh nghiệm và
hiểu biết về VDL.
Trong Việt ngữ chúng ta thường dùng từ Viện Dưỡng Lão, nhưng trong Anh ngữ thì
có nhiều từ khác nhau như Nursing home, Convalescent home, Rehabilitation and
Nursing center, Skilled nursing facility (SNF), Rest home... Nói chung, VDL là
một nơi cho những người bị yếu kém về thể xác không thể tự săn sóc cho mình
được trong cuộc sống hàng ngày. Thí dụ như không thể nấu nướng, giặt giũ, đi
chợ... nặng hơn nữa như không đủ sức để làm những việc tối cần thiết
cho cuộc sống như ăn uống, đi tiêu, đi tiểu... hoặc cần phải có thuốc men đúng
lúc mà không thể tự làm được.
Khi nói tới VDL người ta thường chỉ nghĩ tới những người già mà thôi. Thật ra
có nhiều người "trẻ" nhưng vì tật bệnh không thể tự lo cho mình được
cần phải có sự giúp đỡ của SNF (skilled nursing facility). Vậy thế nào là VDL?
VDL là nơi cung cấp những dịch vụ cần thiết cho cuộc sống hàng ngày cho những
người không đủ khả năng lo cho chính mình. Tùy theo mức độ trầm trọng của bệnh
tật mà có những VDL khác nhau:
1- Skilled Nursing Facility (SKF): là nơi cung cấp
những dịch vụ cho những người bị khuyết tật nặng như tai biến mạch máu não
gây nên bán thân bất toại, hôn mê lâu dài, hoàn toàn không còn khả năng ngay cả
trong việc ăn, nuốt, tiêu, tiểu... Thường thường tại SNF có hai phần: phục hồi
(rehabilitation) và săn sóc sức khỏe (nursing care). Có những người sau khi
được giải phẫu thay xương khớp háng (hip replacement), thay đầu gối (knee
replacement), hay mổ tim (bypass, thay valve tim) … cần thời gian tập dượt để
phục hồi (rehabilitation). Sau đó họ có thể về nhà sinh hoạt bình thường cùng
gia đình.
2- Intermediate care facility (ICF): cung cấp dịch vụ cho
những người bệnh như tật nguyền, già cả nhưng không cần săn sóc cao cấp
(intensive care). Thường thường những người này không có thân nhân để lo cho
mình nên phải vào đây ở cho đến ngày cuối cùng (custody care).
3- Assisted living facility (ALF): Thường thường những
người vào ALF vẫn còn khả năng tự lo những nhu cầu căn bản như tắm rửa, thay
quần áo, đi tiêu, đi tiểu một mình được. Họ chỉ cần giúp đỡ trong việc bếp núc,
theo dõi thuốc men và chuyên chở đi thăm bác sĩ, nhà thờ, chùa chiền hay mua
sắm lặt vặt. Họ vẫn còn phần nào "độc lập".
4- VDL cho những người quá lú lẫn (Alzheimer facility):có
những bệnh nhân bị lú lẫn nặng, đến nỗi không nhận ra người thân như vợ, chồng,
con cháu nữa. Không biết tự đi vào buồng tắm, phòng vệ sinh để làm những công
việc tối thiểu. Họ không biết họ ở đâu, dễ đi lang thang và lạc đường. Nếu ở
nhà thì phải có người lo cho 24/24. Những VDL dành riêng cho những bệnh nhân
này, thường là "locked facilty", cửa ra vào được khóa lại để bệnh
nhân không thể đi lạc ra ngoài... Cách đây khá lâu đã có trường hợp một bệnh
nhân đi ra khỏi viện, lạc đường, bị xe lửa cán chết! Từ đó có locked facilty.
Đôi khi cũng có những viện bệnh nhân được gắn alarm vào cổ chân. Nếu bệnh nhân
đi qua cửa thì alarm sẽ báo động và nhân viên sẽ kịp thời mang về lại.
NHỮNG DỊCH VỤ ĐƯỢC CUNG CẤP TẠI VDL: Điều này tùy theo từng viện. Tuy
nhiên những dịch vụ sau đây là cần thiết:
1- Phòng ngủ.
2- Ăn uống
3 -Theo dõi thuốc men
4- Những điều tối thiểu hàng ngày như tắm
rửa, thay quần áo, vệ sinh cá nhân...
5- 24/24 lo cho những trường hợp bệnh khẩn
cấp.
6- Sinh hoạt hàng ngày như giải trí, tôn
giáo...
7- Vật lý trị liệu. Dịch vụ này rất quan
trọng để giúp người bệnh có thể phục hồi càng nhiều càng tốt. Trong vật lý trị
liệu có nhiều dịch vụ khác nhau:
a- Tập dượt
(physical therapy): như tập đi, tập lên xuống cầu thang, tập tự vào giường ngủ
hay ra khỏi giường một cách an toàn, không vấp ngã...
b- Speech
therapy: tập nói, tập nuốt khi ăn uống... Có những bệnh nhân bị stroke, không thể
nói hay ăn được, cần được tập để phục hồi chức năng này.
c- Occupational
therapy: Tập mang giầy, bí tất (vớ)... Tập sử dụng bếp gaz, bếp điện cho an
toàn để tránh bị tai nạn.
AI TRẢ TIỀN CHO VDL?
Có nhiều nguồn tài trợ khác nhau:
1- Medicare
2- Medicaid (ở California là Medi-Cal).
3- Bảo hiểm tư, có nhiều người mua sẵn bảo hiểm cho
VDL.
4- Tiền để dành của người bệnh (personal funds).
MEDICARE là do qũy liên bang, chỉ trả tối đa 100 ngày cho những
bệnh nhân cần tập dượt để phục hồi chức năng tại một skilled nursing facility
(SNF). Thường những bệnh nhân bị stroke, gãy xương... cần dịch vụ
này. Medicare KHÔNG TRẢ cho custody care.
MEDICAID là do qũy liên bang và tiểu bang. Qũy này trả nhiều hay ít
là tùy từng tiểu bang. Medicaid trả cho dịch vụ y tế và custody
care.
BẢO HIỂM TƯ thì tuy theo từng trường hợp sẽ có những quyền lợi khác
nhau, nhưng thường rất hạn chế.
Hiện nay người ta ước lượng trên nước Mỹ có khoảng 1.4 triệu người sống trong
15,800 VDL. Các VDL này đặt dưới sự kiểm soát của bộ y tế, đặc biệt là do
Centers for Medicare & Medicaid Services (CMS) giám sát. Hàng năm các VDL
đều phải trải qua một cuộc kiểm tra rất gắt gao (survey) của CMS. VDL nào không
đúng tiêu chuẩn thì có thể bị đóng cửa! Mục đích kiểm tra của CMS là để bảo đảm
cho các bệnh nhân tại VDL được săn sóc an toàn, đầy đủ với chất lượng cao. Đồng
thời tránh những trường hợp bị bỏ bê (negligence) hay bạo hành (abuse) về thể
xác lẫn tinh thần. Tại mỗi VDL đều có lưu trữ hồ sơ kiểm tra cho công chúng
xem. Bất cứ ai cũng có thể xem kết quả của các cuộc kiểm tra này. Tất cả các
VDL đều phải có các biện pháp để bảo đảm sự săn sóc cho bệnh nhân theo đúng
tiêu chuẩn. Nếu không sẽ bị phạt tiền, và có những trường hợp bị đóng
cửa.
Trên đây tôi đã trình bày sơ qua về những điểm chính của VDL. Tuy nhiên, như
quý bạn đã từng nghe và biết, có nhiều khác biệt giữa những VDL... Theo tôi
nhận xét thì quan niệm chung của mọi người là "không muốn vào VDL".
Chúng ta từng nghe những chuyện không tốt thì nhiều, mà những chuyện tốt thì
ít. "Tiếng lành đồn gần, tiếng dữ đồn xa", là câu ngạn ngữ người mình
vẫn nói từ xa xưa đến nay. Tôi đã đọc không biết bao nhiêu là bài viết về việc
con cái "bất hiếu", bỏ bố mẹ, ông bà vào VDL rồi không đoái hoài tới.
Tôi cũng thấy nhiều trường hợp các cụ vào VDL một thời gian rồi không muốn về
nhà với con cháu nữa! Trên đời này không có gì là tuyệt đối cả, trong cái
hay có cái dở, và trong cái dở lại có thể tìm ra cái hay. Vậy chúng ta rút tỉa
được kinh nghiệm gì trong vấn đề này? Tôi chỉ xin nêu lên những nhận xét chủ
quan của riêng tôi mà thôi. Có thể quý vị không đồng ý hết, nhưng nếu rút tỉa
được ít nhiều ý kiến xây dựng thì "cũng tốt thôi".
NHỮNG "BỆNH" CÓ THỂ DO VDL GÂY RA:
1- Lo lắng (anxiety): Trong tháng
9/2011 những nhà nghiên cứu hỏi ý kiến của 378 bệnh nhân trên 60 tuổi nằm VDL
tại thành phố Rochester, New York. Kết qủa là có trên 27.3% trả lời là họ bị
bệnh lo lắng, từ vừa đến nặng. Nếu không được chữa trị sẽ đưa đến bệnh trầm cảm
(depression). Nên nhớ là 378 bệnh nhân này là người Mỹ chính cống, sinh ra và
lớn lên tại Mỹ. Chúng ta hãy tưởng tượng người Việt mình không biết rành tiếng
Anh, không hợp phong tục, tập quán thì sự khó khăn sẽ nhiều như thế nào! Còn
một vấn đề nữa là thức ăn, chúng ta quen "nước mắm, thịt kho"..., làm
sao mà có thể nuốt hamburger, sandwich… ngày này qua ngày khác! Các vấn đề này
càng làm bệnh lo lắng, trầm cảm nặng thêm!
2- Phản ứng của thuốc (adverse drug
reactions): Trong tháng 1/2012 ngưòi ta theo dõi các bệnh nhân tại
VDL, kết qủa là ít nhất 40% các bệnh nhân dùng trên 9 loại thuốc khác nhau.
Uống càng nhiều thuốc thì phản ứng càng nhiều. Có ba loại phản ứng khác
nhau:
a- Phản ứng phụ (side
effects): thí dụ như uống aspirin làm bao tử khó chịu, thuốc cao máu làm táo
bón... Loại này thường xảy ra, không cần phải ngưng thuốc.
b- Drug interference:
(tạm dịch là thuốc đối tác với nhau): có nhiều loại thuốc uống chung với nhau
sẽ làm tăng hoặc giảm sức tác dụng. Thí dụ thuốc loãng máu coumadin mà uống
chung với thuốc tim như amiodarone sẽ làm dễ chảy máu. Có những thức ăn hay
nước uống dùng chung với thuốc cũng ảnh hưởng đến thuốc. Thí dụ uống nước bưởi
hay nho với một vài loại thuốc cũng sẽ tăng sức tác dụng của thuốc, dễ gây ngộ
độc.
c- Dị ứng với thuốc (allergic
reaction): Loại này nguy hiểm hơn, thường làm da nổi mề đay, đỏ, ngứa. Nếu nặng
thì có thể chết được như phản ứng với penicillin chẳng hạn. Nếu bị dị ứng thì
phải ngưng thuốc ngay.
3- Ngã té (fall): Người già rất
dễ bị té ngã gây nên nhiều biến chứng quan trọng như chảy máu trong đầu
(intracranial bleeding), gãy xương (như gãy cổ xương đùi, tay...). Khi già quá
hoặc có những bệnh ảnh hưởng đến sự di chuyển, không còn đi lại vững vàng,
nhanh nhẹn như lúc trẻ nên dễ vấp, té ngã.
4- Da bị lở loét (decubitus ulcers): Những
người bị liệt giường, không đủ sức để tự mình xoay trở trên giường, rất dễ bị
lở loét da gây nên nhiều biến chứng tai hại.
5- Nhiễm trùng (infection): như
sưng phổi, nhiễm trùng đường tiểu...nhất là những người cần phải dùng máy móc
như máy thở (respirator), ống thông tiểu (Folley catheter)…
6- Thiếu dinh dưỡng, thiếu nước (malnutrition,
dehydration): Ở các cụ già thì trung tâm khát (thirst center)
trong não không còn nhạy cảm nữa, nên nhiều khi cơ thể cần nước mà không thấy
khát không uống nên bị thiếu nước. Cái cảm giác "ngon miệng (appetite)
cũng giảm đi nên không muốn ăn nhiều gây nên tình trạng thiếu dinh dưỡng.
VẬY CÓ NÊN VÀO VDL KHÔNG? Việc này thì tùy trường hợp. Theo
tôi:
1- Nếu còn có thể ở nhà được mà vẫn an toàn
thì ở nhà tốt hơn. Nếu tài chánh cho phép, thì dù mình không đủ khả năng lo cho
mình, mình vẫn có thể mướn người "bán thời gian" (part time) đến lo
cho mình vài giờ mỗi ngày, giúp ăn uống, tắm rửa, dọn dẹp trong nhà, thuốc men,
chở đi bác sĩ...
2- Nếu không thể ở nhà được, mà tài chánh cho
phép thì có thể ở những assisted living facilities. Ở đây thường họ chỉ nhận
tiền (personal funds) chứ không nhận medicare & medicaid. Tại đây thì sự
săn sóc sẽ tốt hơn.
3- Group homes (nhà tư): Có những người nhận
săn sóc cho chừng 4-6 người mỗi nhà. Họ cũng lo việc ăn uống, chỗ ở, thuốc men,
chở đi bác sĩ...Thường thì rẻ hơn tùy từng group.
4- Nếu "chẳng đặng đừng" phải vào VDL thì
phải làm sao để có được sự săn sóc "tốt nhất"?
a- Làm sao để lựa
chọn VDL:
* Vào internet để xem ranking của VDL (tương tự như các tiệm ăn có xếp loại A,
B, C....)
* Mỗi VDL đều phải có cuốn sổ phúc trình về các cuộc kiểm tra (survey) do bộ y
tế làm hàng năm. Trong đó bộ y tế sẽ nêu lên những khuyết điểm mà họ đã tìm
thấy. Cuốn sổ này được để ở khu công cộng (public area) trong khuôn viên của
VDL. Hỏi receptionist thì họ sẽ chỉ cho.
* Hỏi ý kiến thân nhân những người có thân nhân đang nằm tại đó.
* Quan sát bên trong và ngoài của VDL: xem có sạch sẽ, không mùi hôi, nước
tiểu. Theo dõi cách đối xử, săn sóc của nhân viên với bệnh nhân.
* Nếu có thể thì tìm một VDL có nhiều người Việt đang ở để có nhân viên nói
tiếng Việt, có thức ăn Việt, có chương trình giải trí theo kiểu Việt.
b- Nếu đã
quyết định chọn VDL cho người thân rồi thì phải làm gì sau đó?
* Chuẩn bị tư tưởng không những cho bệnh nhân mà con cho cả chính mình và mọi
người trong gia đình để có được sự chấp nhận (acceptance) càng nhiều càng
tốt.
* Thăm viếng thường xuyên: Nếu nhà đông con cháu thì không nên đến thật đông
một lần rồi sau đó nhiều ngày không có ai đến. Nếu được, nhất là trong vài
tháng đầu, luân phiên nhau tới, mỗi ngày một lần một vài người. Làm lịch trình
ai đi thăm ngày nào, giờ nào...
* Nên làm một cuốn sổ "thông tin" (communication book) để cạnh
giường. Trong cuốn sổ này mỗi khi ai đến thăm thì viết ngày giờ, tên người đến
thăm, và nhận xét xem bệnh nhân có vấn đề gì cần lưu ý, giải quyết. Nếu không
có vấn đề gì thì cũng nên viết vào là không có hoặc cho nhận xét về vui, buồn,
than thở của bệnh nhân...
* Cuối tuần hay ngày lễ: nên có người vào hoặc mang bệnh nhân về nhà nửa buổi
để được sống với không khí gia đình dù ngắn ngủi, hay đưa ra khỏi VDL để làm
đầu, tóc hoặc tới tiệm ăn cho khuây khỏa...
* Nên sắp xếp để bệnh nhân có sách báo, băng nhạc bằng tiếng Việt cho bệnh nhân
giải trí.
* Cho dù có những bệnh nhân bị hôn mê bất tỉnh lâu dài, nhưng khi đến thăm hãy
cứ thì thầm bên tai họ những lời yêu thương, những kỷ niệm cũ. Nắm tay, xoa dầu
để tỏ tình thương yêu. Tuy họ không có thể cảm thấy được 100% nhưng chắc chắn
họ vẫn còn một chút nhận thức, làm họ hạnh phúc hơn, mặc dù mình không nhận
thấy. Để bên đầu giường những băng nhạc, câu kinh mà khi còn khỏe họ đã thích
nghe.
* Một điều chót mà theo kinh nghiệm của tôi, rất có hiệu quả: đối xử tốt nhưng
nghiêm túc với nhân viên của VDL:
- Đối xử tốt: lịch sự, nhẹ
nhàng, không thiếu những lời cám ơn cho những nhân viên phục vụ tốt. Thỉnh
thoảng mua một vài món quà nhỏ cho họ (tôi xin nhấn mạnh “nhỏ thôi”– đừng nên
coi đây là hối lộ) như đồ ăn, thức uống ... để bày tỏ lòng biết ơn
của mình. Mình tốt với họ thì họ sẽ quan tâm đến mình nhiều hơn. Người mình vẫn
nói: "Có qua có lại mới toại lòng nhau").
- Tuy nhiên đối xử tốt không có nghĩa
là mình chấp nhận những sai trái của họ. Thí dụ mình đã báo cáo những thay đổi
về sức khỏe của bệnh nhân cho họ mà không ai quan tâm giải quyết thì mình phải
lịch sự nêu ra liền. Nếu cần thì gặp ngay những người có trách nhiệm như charge
nurse, nursing director và ngay cả giám đốc của VDL để được giải quyết. Nên nhớ
là phải lịch sự, nhã nhặn nhưng cương quyết thì họ sẽ nể phục mình. Tôi đã thấy
nhiều trường hợp đạt yêu cầu một cách rất khả quan.
Trên đây là những kinh nghiệm của tôi xin chia sẻ với quý bạn. Dĩ nhiên là
không hoàn toàn đầy đủ tất cả những gì quý bạn mong muốn, nhưng hy vọng cũng
đáp ứng được phần nào những ưu tư, lo lắng cho người thân của quý bạn.
--
Dù áo thư sinh có bạc màu
Cuối trời lưu lạc vẫn tìm nhau
cva NHP
